‘Ombudscoach’ bepleit politiek fair play

Mijn mailbox stroomt over van bureaucratisch gedoe. Ik train mijzelf om te beseffen dat onze overheid geen corrupt, bureaucratisch, slecht geregeld zooitje is. In een wereldwijde vergelijking doet onze overheid het best aardig. Toch kost het me soms moeite om moed te houden. Het negatieve duikt steeds maar op.

Laatst was het weer raak. Deze keer ging het over de inhuur van een vriend van burgemeester Halsema voor het Amsterdamse jubileumfeest 2025. ‘Vriendjespolitiek’, zo kwalificeerde de Stopera het. Halsema zei ‘diep geraakt te zijn’. En terecht. Iemands integriteit in twijfel trekken is nogal wat. Nu heeft Halsema nog geluk van spreken, als ik hoor hoe Amsterdam is omgegaan met Saadia Ait-Taleb. Als Marokkaans-Nederlandse ambtenaar werd zij ervan beticht een kennis te hebben bevooroordeeld. Vragen die gemeenteraadsleden nu aan de burgemeester stellen, stelden Bureau Integriteit en rechercheurs destijds aan Saadia. Maar dan wel na oneervol ontslag en een politie-inval bij haar moeder thuis. Ook zij was diep geraakt. Wellicht had ze enkele ‘vinkjes’ te weinig?

In zijn boek Negativiteit mania bespreek sociaalpsycholoog Rijn Vogelaar waarom wij mensen zo buitenproportioneel gevoelig zijn voor het negatieve. Dat komt doordat we van nature een brein hebben dat neigt naar kortetermijndenken en zelfoverschatting en vooral aanslaat op gevaar. Bewoners roepen geregeld in emotie: “Zakkenvullers zijn ‘zij’ van de gemeente, politici en ambtenaren. Hoe moeilijk kan gemeentewerk zijn?”

Nou, een ding weet ik wel: openbaar bestuur ís een ingewikkelde aangelegenheid. Gelet op deze complexiteit gaan er verbazingwekkend veel dingen ook goed.

Onze kritische houding naar de overheid, is zowel onze kracht als onze valkuil. Deze houdt ons scherp en zorgt ervoor dat we druk zetten om dingen te verbeteren. Maar kan ook een afrekencultuur in de hand werken, waarbij de kritiek zich richt op de persoon in plaats van op de zaak, op diens integriteit.

De kunst is om aan te spreken, zonder op de persoon te spelen. Uitgaan van vertrouwen.

In het voorbeeld van de ingehuurde vriend van Halsema, zou het gesprek zich dan richten op de gebrekkige administratie van de gemeente. Als stukken kwijtraken – wat vaker gebeurt bij de gemeente Amsterdam - dan ontstaan misverstanden en verdachtmakingen.

Debat op de inhoud en daarbij naar elkaar luisteren, zijn gemakkelijker gezegd dan gedaan, zeg ik maar meteen erbij. We zien in het politieke spel meer en meer persoonlijke aanvallen, die kunnen leiden tot karaktermoord.

Met de Olympische Spelen op de achtergrond, biedt de sport wellicht inspiratie. Ook sport is emotie die gemakkelijk kan omslaan van mooi en gepassioneerd naar lelijk en onsportief.

Om sportief gedrag te stimuleren wordt al jarenlang gewerkt aan een fair play-sportcultuur. Op het veld bestrijd je elkaar, ben je elkaars grootste vijand, maar ook is er respect voor elkaar. Wie de code overtreedt, komt aan de professionele code van ‘dit is niet okay’.

Als ‘ombudscoach’ juich ik een fair play-training toe voor de nieuwe raadsleden en bestuurders. Snoeihard op de inhoud, maar altijd sportief naar elkaar toe. Met andere woorden: “Houd je ogen op de bal”.