Te veel autoritten als ‘zakelijk’ gedeclareerd

Onkreukbaar, dat behoort een ambtenaar te zijn. Veelvuldig autoritten declareren die geen zakelijk karakter hebben, past daar niet bij. Maar is ontbinding van de arbeidsovereenkomst niet een te zware sanctie voor iemand met een goede staat van dienst?

Hij is een bevlogen en gewaardeerde inspecteur, die al lange tijd bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit werkt – de laatste jaren als horecacontroleur. Maar als zijn lunch- en dinerdeclaraties veelvuldig worden afgekeurd, onderzoekt zijn werkgever ook zijn reisdeclaraties. Dan blijkt dat Edwin Hulsenaar* veel korte ‘zakelijke’ ritjes in zijn eigen woonplaats heeft gereden, ook nadat hij volgens de registratie al thuis was, en ritten op vrije dagen. Dat zijn geen incidenten maar gebeurt stelselmatig.

Daarmee heeft Hulsenaar de integriteitseisen ernstig geschonden en heeft hij zich niet gedragen zoals een goed ambtenaar betaamt. De NVWA verzoekt de rechtbank Overijssel vanwege dit verwijtbare handelen de arbeidsovereenkomst op de kortst mogelijke termijn te ontbinden. Hulsenaar vindt dit echter geen zaak voor de kantonrechter: de NVWA had eerst het sanctiesysteem uit de cao Rijk moeten toepassen. Maar volgens de kantonrechter vormt, sinds de invoering van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (in 2020) de Ambtenarenwet 2017 het nieuwe juridische kader voor ‘genormaliseerde ambtenaren’, zoals die van de NVWA. Zij vallen onder het arbeidsovereenkomstenrecht en cao-recht. De kantonrechter is bevoegd.

Ook stelt Hulsenaar dat de NVWA eerst het voorgenomen ontslag aan de Geschillencommissie Rijk had moeten voorleggen voor het inwinnen van advies. Nu dat niet is gebeurd, heeft de NVWA aldus Hulsenaar het beginsel van hoor en wederhoor geschonden. Maar het inwinnen van dat advies is een mogelijkheid, geen verplichting, zegt de kantonrechter. De geschillencommissie adviseert trouwens over andere zaken dan over een voorgenomen ontslag.

Oproepbaarheid maakt van privé-rit nog geen zakelijke rit

Het Burgerlijk Wetboek – van toepassing op Hulsenaar als genormaliseerde ambtenaar – bepaalt dat een arbeidsovereenkomst wordt ontbonden wanneer daar een redelijke grond voor is en herplaatsing binnen een redelijke termijn niet mogelijk is of niet in de rede ligt. Volgens de kantonrechter staat vast dat Hulsenaar stelselmatig de regels over het declareren van zakelijke ritten heeft geschonden. Zo reed hij 1.600 zakelijke kilometers tijdens piketdiensten, terwijl hij daarvoor niet werd opgeroepen. Maar zegt Hulsenaar: ik kón worden opgeroepen, moest daarom altijd de auto bij de hand hebben, dus waren alle ritten zakelijk. Oproepbaarheid maakt van een privé-rit nog geen zakelijke rit, aldus de kantonrechter.

Ook zijn ritten naar het instituut waar hij een opleiding tot diaken volgt, zijn niet declarabel. Dat geldt ook voor de 2.000 gedeclareerde kilometers in verband met marktverkenning en observaties. Dat behoorde niet tot zijn taak. Dat Hulsenaar op vrije dagen wel eens cafés controleerde of er werd gerookt, is heel nobel maar dat maakt privé-tijd nog geen werktijd en een op eigen initiatief – buiten werktijd – ondernomen rit nog geen zakelijke rit. Dat geldt ook voor de korte ritjes thuis. Het ging om vele gevallen, om duizenden kilometers en daarmee om substantiële bedragen aan eigen gewin.

Voor iemand die de eed heeft afgelegd en gebonden is aan de Gedragscode Integriteit Rijk, ging Hulsenaar te ver. Dat hij een bevlogen en gewaardeerd inspecteur is wiens persoonlijke leven voor een belangrijk deel door zijn werk werd beheerst, disculpeert hem niet: dat geldt voor zoveel ambtenaren. Als inspecteur met een toezichthoudende taak moet hij zich bewust zijn geweest van het belang van onkreukbaarheid. Deze integriteitsschending rechtvaardigt de ontbinding van de arbeidsrelatie. Hij krijgt geen transitievergoeding.

* De naam is gefingeerd
ECLI:NL:RBOVE:2022:368