Kennis van de wet is een mensenrecht

Vrije toegang tot openbare informatie over wetgeving moet een universeel mensenrecht worden, betoogt Leesi Ebenezer Mitee in zijn proefschrift waarmee hij afgelopen vrijdag promoveerde aan Tilburg University. Volgens hem worden overal ter wereld mensen gestraft voor vergrijpen waarvan ze niet hadden kunnen weten dat ze verboden waren. Dat is te wijten aan gebrekkige openbaarmaking van wetten en regels door overheden.

Geen excuus
Het niet volledig of niet toegankelijk genoeg publiceren van wetteksten staat op gespannen voet met het principe dat gebrek aan kennis van de wet geen excuus kan zijn voor de overtreding ervan. De consequentie is dat de overheid burgers vereist iets te doen wat onmogelijk is, aldus Mitee. De bevindingen van zijn proefschrift zijn gebaseerd op onderzoek naar het probleem in zestig Engelstalige landen, waaronder Groot Brittanië en de Verenigde Staten, maar heeft betrekking op overheden overal ter wereld, laat Mitee weten.

Mensenrecht
Mitee trekt de conclusie dat het recht op kennis van de wet door de Verenigde Naties erkend moet worden als mensenrecht, onder andere omdat het noodzakelijk is voor de realisatie van andere mensenrechten, zoals het recht op een eerlijk proces. Daarvoor heeft hij, tegelijk met de presentatie van zijn proefschrift, een online campagne gelanceerd. Overheden hebben volgens hem een morele en juridische verplichting om wetten openbaar te maken voor iedereen van wie wordt verwacht dat ze de wet kennen en zich eraan houden.

Eén website
In zijn proefschrift geeft Mitee ook zestien praktische, beleidsgerichte aanbevelingen die volgens hem relevant zijn voor alle overheidslagen. Hij stelt bijvoorbeeld dat er één website moeten zijn voor alle overheden binnen een land waarop wetten en regels te vinden moeten zijn. Mitee betoogt ook dat er een apart topleveldomein (het laatste deel van een webadres, zoals '.nl') zou moeten bestaan speciaal voor officiële wetteksten.

Omroeper
Verder raadt Mitee overheden aan om extra aandacht besteden aan de inclusie van laaggeletterden en mensen met een beperking. Taaladviseur Wim Daniëls, auteur van het boek 'Correspondentiewijzer voor de overheid', onderschrijft dat: 'Je kunt niet van mensen eisen dat ze alfabeet zijn. De omroeper van vroeger is er niet meer en die hoeft ook niet terug te komen. Maar je hebt altijd een groep die niks leest, en die moet het ook weten.'

Heldere taal

De vier grote steden ondertekenden afgelopen zomer de Direct Duidelijk-deal, een initiatief van Netwerk Begrijpelijke Overheid. Daarmee committeren ze zich aan heldere communicatie vanuit de gemeente naar inwoners. In het Nationaal Actieplan Mensenrechten 2020, dat het kabinet deze maand presenteerde, is de toegankelijkheid van overheidsvoorzieningen het centrale thema.