De Vereniging Bestuurskunde (VB) heeft net als vorig jaar wetenschappers gestrikt die vanuit de eigen disciplines hun licht laten schijnen over de aanpak van de corona-pandemie. In de zevende aflevering van deze Corona Colleges bespreekt Rien Fraanje, secretaris-directeur van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), de invloed van corona op het openbaar bestuur.
Corona College: oppassen voor democratische teloorgang
Rien Fraanje, secretaris-directeur van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), bespreekt de invloed van corona op het openbaar bestuur.
Hij gaat in op een aantal ontwikkelingen die niet in alle opzichten door corona veroorzaakt zijn, maar die er wel door zijn uitvergroot. Ten eerste de problematische financiën van decentrale overheden, en dan vooral gemeenten. Die kennen al langer structurele tekorten, met name in de jeugdzorg.
Daarachter gaat volgens Fraanje een structurele onevenwichtigheid schuil tussen taken en bevoegdheden. ‘Corona kwam daaroverheen, met zowel derving van inkomsten als grotere uitgaven. Door steunmaatregelen is de eerste nood geledigd, maar na corona ligt hier een duidelijke opgave voor een nieuw kabinet, ook in relatie tot de herverdeling van het gemeentefonds’, zegt hij.
Invloed veiligheidsregio
De pandemie tast ook de houdbaarheid van de democratische legitimiteit van de regionalisering onder druk. Steeds meer taken zijn in de laatste jaren naar de regio gegaan, zonder dat dat een formele bestuurslaag is. ‘Dat is gedoogd, maar de houdbaarheid daarvan wordt mede door corona steeds lastiger, vooral door de vergaande invloed van de veiligheidsregio’s’, aldus Fraanje. ‘Dat knelt.’
Noodwetgeving
De ROB-secretaris maakt zich zorgen over een democratische teloorgang. ‘Vooral door corona is besluitvorming gestroomlijnd, met nadruk op daadkracht. Maar acute crisis is een chronische crisis gebleken. Sommige democratische spelregels zijn buiten werking, hoe herstellen we die?’, vraagt hij zich af. ‘Met een nadruk op slagkracht is de rechtstaat deels buiten werking gesteld, vooral via noodwetgeving. Hoe keren we terug naar de oude situatie, met vooral ook tijd en zorgvuldigheid in plaats van vooral slagkracht?’
Noodwetgeving terugdraaien blijkt volgens hem lastig. Dat laat de nog steeds bestaande Crisis- en herstelwet zien. Die werd ingevoerd na het uitbreken van de financieel-economische crisis in 2008 en bestaat nog steeds.
