Veelkleurige GS-coalities zijn nadelig
Het politieke profiel van het provinciale bestuur loopt gevaar. Bij de verkiezing van Provinciale Staten in maart was het niet de provinciale politiek of het provinciale bestuur, maar de verkiezing van de Eerste Kamer die de meeste aandacht trok. De relatie tussen het bestuur dat in de provincie wordt gevoerd en de uitslag van Statenverkiezingen wordt daardoor steeds dunner en dat heeft een nadelige invloed op de democratische legitimatie van dit midden-bestuur.
De uitslag van de verkiezingen en de grote winst van Forum voor Democratie hebben er vervolgens toe geleid dat Forum buiten de colleges bleef – behoudens in Limburg – en dat vanwege de versnippering veel partijen nodig waren om een meerderheid in elkaar te steken.
Maar nu de collegevorming achter de rug is, wordt ook nog iets anders zichtbaar en dat is de politiek zeer bonte samenstelling van de colleges. In feite betekent dat een soort terugkeer naar een vorm van afspiegeling die gangbaar was in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. Zo werd na 1970 overgegaan naar de vorming van programcolleges op smallere basis.
De gedachtegang daarbij was dat afspiegeling een ontkenning inhoudt van het politieke karakter van het provinciale bestuur en bovendien leidt tot een versterking van GS en een verzwakking van PS. Immers indien zo ongeveer alle fracties het college gaan steunen, verplaatst het politieke debat zich naar het college dat achter gesloten deuren compromissen moet bereiken. Zijn die politieke deals in GS-verband eenmaal tot stand gekomen, dan is het debat in de Provinciale Staten nog slechts een rituele dans omdat immers de steun van de coalitiefracties al is afgedekt.
De redenering was destijds dat afspiegelingscolleges op termijn de positie van de provincie als politiek bestuur ondergraven en de doodsteek vormen voor de provincie als partijpolitieke arena. Worden er daarentegen coalities gevormd op basis van een geprofileerd politiek programma dan krijgt de politieke dimensie meer ruimte en aandacht. De mogelijkheid voor een dergelijk politiek profiel neemt ook af als er veel fracties – van links tot rechts – in de coalitie plaatsnemen.
De collegeprogramma’s worden dan kleurloos, veel wordt overgelaten aan komende debatten in de Staten en bij de aanwezigheid van politieke veelkleurigheid in het college blijft er van een oppositioneel geluid bijna niets meer over. Immers als de coalitie niet een scherp politiek profiel heeft, veroorzaakt dat tegelijkertijd een zwak profiel voor de oppositie.
Voor de kiezers is er dan geen touw meer aan vast te knopen, met als gevolg dat de provincie als partijpolitieke arena verder weg spiraalt. Wie kijkt naar de samenstelling van de huidige colleges ziet dat bijvoorbeeld in zeven provincies zowel GroenLinks als de VVD in GS heeft plaatsgenomen. Die enkele constatering laat al zien dat dergelijke colleges automatisch een vaag profiel krijgen. In de kleurenleer vloekt groen met blauw. En bij menging van de kleuren blauw en groen ontstaat een onbestemd mengsel. Bij dergelijke coalities met een vaag politiek profiel wordt het vooral aan de Statenfracties overgelaten om nog wat politieke kleur op de wangen te brengen.
En daar zal dus de komende tijd veel aandacht aan moeten worden geschonken en dat heeft ook gevolgen voor de werkwijze van de Staten. Het niveau van het politieke debat moet omhoog. Er moet worden gezocht naar de vrije politieke ruimte.
En een politieke jaaragenda, waarbij de grote dossiers voorrang krijgen, kan helpen om bij de volgende Statenverkiezing weer meer kiezers mee te kunnen nemen.
.