‘Hier klopt mijn hart’

Vorige week was de aftrap van het Nationaal Programma Heerlen-Noord. Gratis soep en vlaai op het zonovergoten Corneliusplein. Kind van de wijk en SP-kopstuk Ron Meyer is directeur van het programma. ‘Trots is de brandstof van onze inhaalrace.’

Ron komt ‘van de andere kant van het spoor’. Eigenlijk ben je dan dubbel in de aap gelogeerd: je komt uit Heerlen, een van de kansarmste gemeenten in Nederland, en je komt ook nog eens uit het noorden van de stad – het oude thuis van de mijnwerkers. Vergeleken met het zuiden van Heerlen zijn de schoolprestaties er lager, de woningen slechter, is de geletterdheid lager, zijn de zorgkosten hoger en worden mensen zes jaar minder oud.

Laat de vergelijking met de Randstad maar zitten. ‘We moeten het tij zien te keren’, zegt het kind van Heerlen-Noord. Ron Meyer (40) voerde jarenlang de SP-fractie in Heerlen aan, leidde de SP als landelijk voorzitter en was vakbondsbestuurder. Sinds vorige maand is hij directeur van het Nationaal Programma Heerlen-Noord. ‘Dat is geen functie maar een missie. Ik houd van mijn partij en van de bond. Ze liggen mij zeer na aan het hart, maar Heerlen zit ín mijn hart. Hier klopt mijn hart’, zegt Meyer in Brasserie Leef op het Corneliusplein, in het hart van Heerlen-Noord.

Waar tref je anno 2022 bij een brasserie nou frikandellen op wit brood op de menukaart? Bij Leef, voor 7 euro. Bij de ingang van de Plus supermarkt om de hoek van Leef staat een snackmuur, weet Meyer. ‘Kun je een warm frikandelbroodje uit de muur trekken. Dat heb je in Heerlen-Zuid niet. Bijna 60 procent van de inwoners in Heerlen-Noord heeft een laag inkomen. Ik kan dus wel roepen: weg met die snackmuur, maar verander je daarmee armoede? Snacks zijn goedkoper dan groente. Dat prijsverschil speelt niet in de wereld van de welgestelden, dus komen zij met preventievoorstellen over voeding die niets te maken hebben met de leefwereld van veel mensen in Heerlen-Noord. Adviseur bij de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving Tim ‘S Jongers noemt dat broccoli- paternalisme.

Gezond of ongezond word je niet alleen

Wij zullen jullie even vertellen wat goed voor jullie is. Stel je voor dat ik hier op het Corneliusplein zou gaan staan zwaaien met een stronk broccoli. “Mensen, mensen, van frikandellen ga je eerder dood, je moet echt broccoli eten.” Je zegt dan vooral: eigen schuld, dikke bult, hadden jullie maar broccoli moeten eten. Dat is moeilijk vol te houden als mensen door de energierekening in de kou zitten, te veel huurwoningen vol vocht en schimmel zitten en armoede gezond eten onmogelijk maakt. Gezond of ongezond word je niet alleen.’

Berooid

Heerlen-Noord (56.000 inwoners, Heerlen heeft er in totaal 86.000) is een van de zestien stedelijke vernieuwingsgebieden in Nederland. En dat heeft alles te maken met de mijngeschiedenis in het zuidoosten van Limburg. Ron Meyer, wiens grootvaders en overgrootvader in de mijnen werkten: ‘De tragiek is dat het Nationaal Programma zijn bestaan te danken heeft aan de onstuimige opkomst van de mijnindustrie en aan de enorm snelle neergang in de jaren ’60 en ’70, en de veertig jaar worsteling daarna. Marcia Luyten beschrijft in haar boek Het geluk van Limburg prachtig hoe wij in vijftien jaar tijd van de hoogste dichtheid aan bontjassen naar de grootste armoede gingen. De mijnen moesten natuurlijk dicht, onze opa’s stikten in het stof, maar ze werden wel te snel gesloten. De mijnstreek bleef berooid achter. Er ontstond generationele armoede.

Mensen verloren niet alleen hun werk, maar ook hun identiteit. Daar ligt de oorsprong van veel van de huidige problemen. Er is echter ook heel veel moois. Trots is de brandstof van onze inhaalrace.’ De worsteling van Heerlen met sloop en dope sinds de sluiting van de mijnen heeft zijn leven gevormd, zegt Meyer. ‘Ik ben een jongen van de mijnstreek.’ De verwachtingen zullen daarom hooggespannen zijn in Heerlen: SP’er, geboren en getogen in Heerlen-Noord. Ron Meyer: ‘Als ik als partijvoorzitter van de SP of als landelijk gezicht van de bond bij de schoonmakersstakingen klappen had gekregen, dan was het heel fijn thuiskomen. Veel mensen zijn hier gewend aan vallen én opstaan. Niet alles wat je wilt lukt; die houding hebben de mensen hier.

Geen lange termijn zonder korte termijn

Maar dat is nú niet genoeg, vind ik. Van de mensen in Heerlen- Noord is 20 procent laaggeletterd; de helft voelt zich geregeld onveilig. Dat kúnnen en moeten we veranderen, maar het kost wel tijd en geld. Ik ben me er zeer van bewust dat geen enkele missie van een leien dakje gaat. Het programma moet een generatie de tijd krijgen, maar wedden dat mensen over drie maanden vragen of de levensverwachting in Heerlen-Noord al is gestegen? Geen lange termijn zonder korte termijn. Die urgentie geeft energie, maar je kunt er ook je vingers aan branden.’

Proeftuin

Het bureau van het Nationaal Programma Heerlen-Noord zetelt in het Corneliushuis, naast de Plus. ‘Net als Marco Pastors op Zuid in Rotterdam willen wij midden in de wijk zitten. In het stadskantoor heb je niets te zoeken. En niet met te veel mensen, acht. We zijn dan weer een speedboot, die heb je nodig in een inhaalrace, en dan weer een sleepboot om de tankers in beweging te krijgen’.

Hij lijkt wel wat op Pastors, vindt hij zelf. ‘Er zijn ongetwijfeld verschillen, maar we zijn allebei eigenwijs en we zijn niet bang om aan kop te gaan, en dús wind te vangen. Pastors heeft lef en hij durft te kiezen. Ik ben jaloers dat hij op maar liefst 29 scholen een verlengde schooldag voor elkaar heeft gebokst. Extra uren en extra vakdocenten voor duizenden kinderen. Dat is écht geweldig. Maar ik weet óók dat hij jaloers is op hoe wij hier de woningcorporaties en de zorgverzekeraar hebben aangesloten in onze alliantie. Wij kunnen een proeftuin voor elkaar zijn.’

Heerlen-Noord is natuurlijk geen Rotterdam- Zuid (240.000 inwoners), ook omdat Pastors wel aanvullend wordt gefinancierd door het rijk en Meyer (nog) niet. Die integrale financiering is onontbeerlijk voor het programma Heerlen-Noord en voor alle andere manifestgebieden in het land, denkt Meyer. ‘Je kunt wel financiering hebben voor deelplannen, maar omdat problemen met elkaar verbonden zijn, zul je de delen met elkaar moeten verbinden.

Als we laaggeletterdheid willen aanpakken, moeten we daar al vóór de basisschool mee beginnen. En als een kind beter wordt van een verrijkte schooldag, moet dat niet teniet worden gedaan door een onveilige buurt of een ongezonde woning. Alleen de stenen zijn dus niet voldoende, we zullen ook het cement moeten kunnen smeren.’

Doodziek

De inzet van het programma in Heerlen- Noord is ook iets anders dan op Zuid. Meyer: ‘Marco zet in op wonen, werken en leren. Toen ik nog raadslid was en Lodewijk Asscher kwartiermaker in Heerlen, vroeg ik Pastors tijdens een raadsvergadering: “Waarom heeft Rotterdam- Zuid geen gezondheid in het programma?” Hij antwoordde: “Wat heb je eraan als je op je 55ste gezond bent, maar geen baan hebt?” Asscher zei: “Wat heb je eraan als je een baan hebt, maar doodziek bent?” Het is allebei waar. Idealiter heb je een baan én ben je gezond. De twee hebben ook met elkaar te maken. Daarom hebben wij gekozen voor wonen, werken, leren én voor veiligheid en gezondheid.

Met de nadruk op de jeugd. Zorgverzekeraar CZ is ook bij het programma betrokken. In Heerlen-Noord hebben ze 25 miljoen euro aan zogenoemde onverklaarbare kosten. Onverklaarbaar zijn die kosten natuurlijk niet, hier hebben mensen gewoon een bovengemiddeld slechte gezondheid.’ Je mag directeur zijn van een nationaal programma, zonder lokale (politieke) steun, met name van de burgemeester, ben je nergens; niet op Zuid en niet in Heerlen- Noord. Ron Meyer: ‘Burgemeester Roel Wever is voorzitter van de alliantie. Laat ik hem oprecht een kameraad noemen, met wie ik ook ruzie kan maken.

Open vizier

Net als Aboutaleb in Rotterdam is Wever volgens Meyer een volwassen bestuurder ‘en bovenal een eerlijke man. Pastors diende als Leefbaar-raadslid een motie van wantrouwen in tegen Aboutaleb. Toch kunnen ze het met elkaar vinden. Ik was vorig jaar als SP-raadslid verantwoordelijk voor een motie van afkeuring aan het adres van burgemeester Wever en wethouder De Beer, beiden VVD’ers. Toch kan ik met beiden goed door een deur, sterker: we vertrouwen elkaar. Ik heb altijd met open vizier gestreden, en ik merk dat dat wordt gewaardeerd.

Voor de aftrap van het Nationaal Programma Heerlen-Noord afgelopen zaterdag op het Corneliusplein, had ik ook iedereen uitgenodigd. Ik heb de vertegenwoordigers van de PVV en Forum opgezocht. En ook die van de PvdA en de Ouderenpartij.

Omdat iedereen snapt dat een kind er niks aan kan doen waar het opgroeit.’ Ron Meyer publiceerde vorig jaar het boek De onmisbaren; een ode aan mijn sociale klasse. Hierin verklaart hij zijn liefde aan (de mensen in) Heerlen-Noord. Hij hekelt de wereldvreemdheid van politiek Den Haag (premier Rutte in het bijzonder) én de ‘zelfbenoemde professionals’ in de ‘ons-soort-mensennetwerken.’ ‘Ze weten veel van de andere kant van de wereld, maar weinig van de andere kant van het spoor’.

Uit De onmisbaren: ‘Ik hoorde vanochtend nog iemand spreken over het inregelen van de content input. Je zou ze eens zelfvoldaan moeten zien kijken wanneer ze zo’n stroom diarree uitpersen. (….) Deze professionele klasse heeft een eigen taal, economie, buurt, opleiding en netwerk. Hun wereld is een andere dan de wereld van heftruckchauffeur Jens of schoonmaker Khadja.’

Worsteling

Niet om het een of het ander, maar wordt de ‘governance’-alliantie Heerlen- Noord niet bij uitstek bevolkt door deze klasse? ‘Wie lezen dit boek denk je?’, reageert Ron Meyer. De professionele klasse? ‘Natuurlijk. Laten we elkaar bij de les houden. En ik ben eerlijk: ik sta met één been in de ene klasse en met één been in de andere. Dat is best een worsteling. Ik heb in ons gesprek al drie keer het woord integraal gebruikt. Wie gebruikt dat woord nou? Ja, wij. Laat de professionele voorhoede het lekker met elkaar hebben over een monitoringscyclus en over content input, maar denk niet dat veel mensen snappen waar je het over hebt.

Het Nationaal Programma Heerlen-Noord staat of valt bij de mensen die bij Leef op het terras zitten of die bij de Plus voor de snackmuur staan. Als je denkt een voorhoede te kunnen zijn zonder dat de vuilnisman, de docent en de thuiszorger meedoen of boos op je mogen worden, dan heb je niets te zoeken in onze alliantie.’