Er moet één eindverantwoordelijke secretaris-generaal komen voor het rijk. Die moet er onder andere voor zorgen dat er een einde komt aan jarenlange ambtelijke afstemming
Super-topambtenaar nodig bij rijk
Er moet één eindverantwoordelijke secretaris-generaal komen voor het rijk. Die moet er onder andere voor zorgen dat er een einde komt aan…
Dat pleidooi hield professor Jaap Uijlenbroek bij de aanvaarding van zijn benoeming als bijzonder hoogleraar op de Albeda Leerstoel. De leerstoel over ‘Arbeidsverhoudingen in de publieke sector’ is van het CAOP in Den Haag en de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Universiteit Leiden.
Niet één ambtenaar eindverantwoordelijk
In zijn oratie stelt Uijlenbroek dat eenhoofdige politieke en ambtelijke leiding, één minister en één secretaris-generaal besluiten een stuk makkelijker maken. Tegelijk wordt dan een einde gemaakt aan ‘jarenlange ambtelijke afstemming en oppervlakkige kennisdeling zonder dat er een substantiële stap wordt gezet.’ Als voorbeeld haalt Uijlenbroek de minister voor Wonen en de Rijksdienst aan. Die is politiek verantwoordelijk voor de rijksdienst, maar het ambtelijke equivalent van zijn politieke functie ontbreekt. ‘Er is niet één ambtenaar eindverantwoordelijk, met bijbehorende bevoegdheid, die invulling kan geven aan de eenhoofdige leiding, zoals die er wel is in het Verenigd Koninkrijk, met een CEO Civil Service’, aldus Uijlenbroek.
Gemeente als voorbeeld
Op het niveau van de rijksoverheid zijn de Staten-Generaal en het kabinet de politieke eenheden die eenduidige en bindende besluiten nemen. Maar in het ambtelijke systeem ontbreekt dat bij de rijksoverheid. ‘De rijksoverheid is de enige overheidsorganisatie waarbij dit speelt, terwijl de ministeries in juridische zin allemaal tot dezelfde rechtspersoon behoren: de Nederlandse Staat. Elke provincie, elke gemeente en elk waterschap heeft één ambtelijk verantwoordelijke’, aldus Uijlenbroek.
Ministerie steeds onbelangrijker
Vanuit historisch perspectief is het volgens hem nog wel begrijpelijk dat een ministerie als entiteit werd gezien en de eenhoofdige ambtelijke aansturing op dat niveau is geregeld. De toenemende verwevenheid van maatschappelijke vraagstukken, de samenhang van uitvoerende en handhavende taken van ministeries en de op rijksniveau georganiseerde ondersteunende bedrijfsvoering, maken echter dat de rijksoverheid steeds meer als eenheid wordt gezien en moet functioneren. De entiteit ‘ministerie’ wordt steeds minder belangrijk ten opzichte van de entiteit rijksdienst.
Effectief sturen onmogelijk
Sinds 2006, het jaar waarin het rapport ‘de verkokering voorbij’ van de secretarissen-generaal verscheen, zijn veel stappen gezet om te komen tot één rijksdienst. De ultieme stap, naar één ambtelijk verantwoordelijke, is niet gezet, of nog niet gezet. Dat is een gemis, want daarmee voldoet de rijksdienst volgens Uijlenbroek niet aan de eis van effectief kunnen sturen op noodzakelijke ontwikkelingen in de rijksdienst.
Reacties: 21
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Er zijn nu al te veel topambtenaren.... De meeste problemen los je echt niet op met een nieuwe topambtenaar erbij.
Sir Humphrey Appleby lijkt me een goeie.
Als een premier slechts de eerste onder zijn gelijken is, dan vertaald dit zich naar het ambtelijk apparaat waarin de sg's collegiaal besturen. of moet we ook één eindverantwoordelijke minister krijgen?
Overigens gemeenten waterschappen en provincies opereren ook niet als één entiteit. Laat provincie x maar eens met provincie y samenwerken...
Ook voor ons buitenlands beleid is ontkokering dringend gewenst. De toenemende verwevenheid van maatschappelijke vraagstukken stopt immers niet bij de Nederlandse grens, maar toch is er nog steeds geen sprake van een regeringsbreed Nederlands buitenlands beleid. OCW en BZ voeren bijvoorbeeld ieder een eigen internationaal onderwijsbeleid zonder noemenswaardige inhoudelijke afstemming.
Het hoeft dan ook geen verrassing te zijn dat, zoals uit een onderzoek van het instituut Clingendael bleek, de Nederlandse regering geen gemeenschappelijke visie heeft op de bedreigingen en uitdagingen op de middellange en langere termijn. Iedereen lijkt te erkennen dat de toenemende verwevenheid van maatschappelijke vraagstukken een samenhangende visie vergt, maar handhaving van de autonomie van de ministeries blijkt tot nu toe steeds zwaarder te wegen.
Zie: http://www.clingendael.nl/sites/default/files/Ne …
Barend ter Haar
Een pleidooi voor het krachtig funderen van de functie "voorzitter van het college van secretarissen generaal" om deze vervolgens te positioneren op Algemene Zaken.
Een team dus met de Minister President. Alle ingrediënten zijn al aanwezig.
Je gaat pas samenwerken als je niet meer voldoende middelen hebt om het alleen te doen. Dat verklaard waarom gemeenten beginnen met samenwerken en provincies niet. De mate waarin wordt samengewerkt geeft de financiële noodzaak aan. Voorlopig kan met het dus ook (bijna) alleen.
Wil je samenwerking afdwingen dan heb je een visie en leiderschap nodig. Aan beide ontbreekt het. De eeuwenoude regel = 'organisatiestructuur volgt strategie' (vertaald uit engels) en niet andersom. Kortom kansloos voorstel, zeker ook omdat de oplossing niet van de politiek zelf komt.
Ik kan Jaap adviseren te kijken naar trajecten als 'de hark voorbij'. Als personeelslid van een grote gemeente heb ik gezien wat de de verandering van de functie van gemeentesecretaris (primus interpares) naar algemeen directeur heeft betekend. Een vorm van verlichte dictatuur (waarbij de AD een eigen hofhouding heeft ingericht), waarbij iedereen de AD naar de ogen kijkt en bang is deze te irriteren.
Voor wie moet er nu weer een baantje worden gecreëerd?
Ik zie een wezenlijk verschil met provincies, waterschappen en gemeenten. Deze hebben uiteindelijk één college of dagelijks bestuur dat de baas is en dat bestuur heeft één hoogste uitvoerend ambtenaar. Elke minister is staatsrechtelijk min of meer eigen baas en een eindverantwoordelijke bestuurder op zich. Is die super-ambtenaar dan de baas over de ministers of valt hij onder de minister-president die dan niet meer de eerste onder zijn gelijken is maar de echte baas van alle ministeries. Regel dit niet via een ambtenaar, omdat deze nooit tegen een besluit of sturende opdracht van een autonome minister in mag gaan. Stel bijvoorbeeld een coördinerende minister aan of geef meer macht aan de minister-president.
Toch wel leuk als het idee wat jezelf een jaar geleden op Linked-in lanceerde nu ook door anderen ziet herhalen. De achterliggende gedachte is natuurlijk de vorming van één rijks bestuursdienst voor alle ambtelijke ondersteuning.
De voordelen zijn:
(rijks)ambtenaren worden algemeen inzetbaar en zijn dus niet alleen op een specifiek departement inzetbaar.
(rijks)ambtenaren worden meer generalistische professionals.
het bevordert een veel betere samenwerking en afstemming van de departementen.
Wat een ouderwets pleidooi voor nog meer hiërarchie om dit type sturingsproblemen op te lossen. Meer hiërarchie om hiërarchische problemen op te lossen is op zijn minst naïef. Tip: bekijk de reportage van Tegenlicht over nieuw leiderschap van afgelopen zondag eens.
Het was wel dienstig geweest als in het artikel vermeld stond dat deze Jaap Uijlenbroek zelf rijks-topambtenaar is. Nl. Directeur-Generaal van het Rijksvastgoedbedrijf. Zijn hoogleraarschap is maar een bijbaantje.
hoe bedenk je het,meestal komt zoiets uit de koker van onmachtige personen.In een politieke context moet je als ambtelijke top wel over de politieke antennes beschikken. Wat bestuurlijk opvalt is het totale gebrek aan integraal denken en handelen bij de ministeries.Ministers willen scoren daarin moet je ze faciliteren maar ook spiegelen over impact bewust handelen .Daarin faalt de huidige top ,zie de effecten bij het huidige kabinet. Hier heeft de daadkracht !! het duidelijk gewonnen van de denkkracht.
Goed plan! Verkokering is echt wel een probleem bij het Rijk. Maar wees dan wel consequent. En stel dus voor nu feitelijk de gemeente Nederland in te stellen en maak van het kabinet een college (dat in eenheid bestuurt) en van de tweede en eerste kamer een gemeenteraad. Dat scheelt ook weer in de verbouwing. Het lijkt misschien krankzinnig maar 60% van de bovenprovinciale beslissingen wordt al in Brussel genomen en er zijn steden met evenveel inwoners als Nederland. Of er dan nog 400 deelraden nodig zijn? Ik zou het niet weten.
De eerste kandidaat is al beschikbaar: Mark Verheijen (VVD)
HaHa, @Henk, ik kom niet meer bij. Door mijn tranen van het lachen zie ik dan dat je er geen snars van hebt begrepen.
Be honest? Wat een ongelofelijk flauwe reactie!
Een structuuroplossing voor een gedragsprobleem?
Er is natuurlijk wel een wezenlijk staatsrechtelijk verschil tussen het Rijk enerzijds en gemeenten en provincies anderzijds. Bij gemeenten en provincies is sprake van collegiaal bestuur; binnen het Rijk geldt de individuele ministeriële verantwoordelijkheid, uiteraard binnen de kaders van de eenheid van het kabinetsbeleid. Zolang dat zo blijft, is een eenhoofdige ambtelijke leiding geen logisch idee.
@Ruben Post: uw opmerking mist de kern. Het gaat niet om de ministeriele verantwoordelijkheid. Maar om de ambtelijke organisatie. Het is u kennelijk ontgaan dat er naar een rijksdienst wordt toegewerkt. In zo'n opzet past heel goed een eenhoofdige ambtelijke leiding.
Wat Uijlenbroek aangeeft is het halve verhaal. Wat het Rijk (globaal) nodig heeft is:
één Rijksbestuursdienst.
1 secretaris-generaal voor de bewaking van het algemeen beleid en de integrale besluitvorming.
op elk ministerie een directeur-generaal.
op iedere sector een sectorhoofd.
op iedere afdeling een coördinator en/of zelfsturende teams.
alle rijksambtenaren zijn in algemene dienst bij de Rijksbestuursdienst.
Een dergelijke opzet geeft minder bestuurslagen, kortere besluitlijnen en last but not least veel minder ambtenaren.
Ik hou me van harte aanbevolen.