Gebrek onderling vertrouwen kost gemeenten geld

Als er sprake is van weinig onderling vertrouwen tussen gemeenten in een regio, gaat dat ten koste van de effectiviteit van de samenwerking. In dat geval kan het zelfs verstandiger zijn samenwerking te zoeken met andere gemeenten, of zelfs taken weer zelfstandig op te pakken.

Onderzoekers van de Radboud Universiteit Nijmegen concluderen dat op basis van onderzoek naar intergemeentelijke samenwerking in zeven Gelderse regio’s. Dat onderzoek werd gehouden in opdracht van de provincie Gelderland. In vier van die regio’s – de Achterhoek, Noord-Veluwe, regio Arnhem en Rivierenland – constateerden ze minder onderling vertrouwen dan in het Rijk van Nijmegen, de Stedendriehoek (rondom Apeldoorn) en FoodValley (rondom Wageningen).

Lagere kosten
Een gevolg van beperkt onderling vertrouwen is dat gemeenten minder geneigd zijn elkaar iets te gunnen. De gunfactor, zo wordt geconcludeerd op basis van interviews met bestuurders, zou bijvoorbeeld niet of nauwelijks aanwezig in de Achterhoek en de Noord-Veluwe. Dat leidt op zijn beurt volgens de onderzoekers weer tot ‘langdurige en stroperige besluitvormingstrajecten. Daar waar het onderlinge vertrouwen groot is, zijn met name de coördinatiekosten van de samenwerking lager.

Met name vertrouwen blijkt een direct en zelfversterkend effect te hebben op de effectiviteit van samenwerking. Investeren in de onderlinge verhoudingen is daarom belangrijk. ‘Het gaat om elkaar kennen en het creëren van een veilige omgeving. Vooral ontmoeting buiten het formele besluitvormingsproces om, draagt hieraan bij’, aldus de onderzoekers.

Stopzetten
Er lijkt een sterke wens te zijn om voor zogeheten congruente samenwerkingsverbanden te kiezen. Als gemeenten positieve ervaringen hebben met de samenwerking op andere domeinen of in het verleden, is dat volgens de onderzoekers zeker aan te bevelen. ‘Successen binnen de samenwerking op het ene domein kunnen een grote boost geven aan en vertrouwen in de samenwerking op een ander domein. Maar er is ook een andere kant. Als die ervaringen niet positief zijn, dan levert dit meteen een achterstand op in de nieuw gevormde samenwerking’, aldus de wetenschappers.

Soms moet geconstateerd worden dat de onderlinge verhoudingen te zeer verstoord zijn en dat het niet meer lukt om die te veranderen of verbeteren. De onderzoekers: ‘De uiterste consequentie zou dan moeten zijn om uit de samenwerking te stappen of deze gezamenlijk stop te zetten en eventueel te zoeken naar andere gemeenten om mee samen te werken of een opgave weer zelfstandig op te pakken.’

Handreiking
Gedeputeerde Jan Markink (VVD) is blij met het onderzoek: ‘Gemeenten in Gelderland werken steeds vaker samen. Het onderzoek geeft gemeenten gerichte handreikingen om van die samenwerking een succes te maken.’