De ambtelijke top van de ministeries meldt informateur Tjeenk Willink de boodschap over de toeslagenaffaire te hebben begrepen en te werken aan het herstel van het geschonden vertrouwen in de overheid. Voorwaarde is wel: ruimte, tijd en geld.
Geld, tijd en personeel nodig voor betere rijksoverheid
‘Wij werken aan een overheid die vakwerk levert en maatwerk mogelijk maakt in de dienstverlening en handhaving’, aldus de…
‘Wij werken aan een overheid die vakwerk levert en maatwerk mogelijk maakt in de dienstverlening en handhaving’, aldus de verzamelde secretarissen generaal in een acht kantjes tellende brief aan Herman Tjeenk Willink. Daarvoor hebben zij wel ruimte, tijd, geld, personeel en ict nodig. De topambtenaren wijzen op de vele verbetermaatregelen die moeten worden geïmplementeerd in tijden van crisis ‘en met (over)vermoeide professionals.’
Halsoverkop
Departementale herindelingen zien zij nadrukkelijk niet als oplossing voor de vragen die voor liggen. ‘Het is ook niet nodig, omdat wij gewend zijn om in teams over de grenzen van departementen heen te werken. Herindelingen kosten bovendien tijd en geld; middelen die hard nodig zijn om opgaven op te pakken. Halsoverkop verbeter- op verbetermaatregel stapelen vergroot de kans op nieuwe drama’s’, schrijft secretaris generaal Gert Jan Buitendijk van het ministerie van Algemene Zaken namens zijn collega’s.
Kritische tegenspraak
Wat in hun ogen nodig is, is de gelegenheid om nieuwe plannen consequent te toetsen op wat het in de praktijk betekent voor mensen, voor bedrijven, en wat de randvoorwaarden zijn voor ook de gemeenten. Ook nodig is een versteviging van het samenspel tussen politiek, bestuur en ambtenaren. Het openbaar maken van ambtelijke adviezen is een van de mogelijkheden. De beweging naar meer transparantie ondersteunen zij van harte. ‘Onmisbaar hierin is dat ambtenaren zich daarbij nog steeds veilig en vrij moeten weten om in interne overleggen en schriftelijke advisering (kritische) tegenspraak te geven. Oók op momenten dat dit even niet zo goed uitkomt. Dat is immers een wezenlijke kwaliteit van ons vakmanschap. Nu wij zien dat deze interne adviezen en dilemma’s steeds vaker onderdeel worden van het publieke en politieke debat, is de ministeriële verantwoordelijkheid belangrijker dan ooit. Deze verdere transparantie vergt daarom discipline en rolvastheid van zowel politici als ambtenaren.’
Menselijke maat
Om tot een goede afweging van kosten en baten te komen, zal het verder nodig zijn terug te keren naar een ordelijk besluitvormingsproces met financiële controles en waarborgen, een uitvoeringstoets en voldoende aandacht voor juridische aspecten. ‘Oók als dat het vinden van een oplossing op het eerste gezicht moeilijker lijkt te maken. Daarbij is het van belang om vooraf te toetsen of regelgeving voldoende ruimte biedt voor de menselijke maat en daarna of deze in de praktijk ook zo uitpakt als beoogd. Dit is een randvoorwaarde voor een goed functionerende, stabiele en betrouwbare overheid.’
Incidentenpolitiek
Centraal moet de komende kabinetsperiode aandacht voor het ambtelijk vakmanschap komen staan. Maar, zo luidt de bijsluiter, ‘vakmanschap centraal stellen kan niet zonder tijd, ruimte en robuuste financiering. Het vraagt om het niet vol te willen regelen, om geduld om effecten af te wachten en weloverwogen bij te sturen en om fouten te mogen maken en die in rust te herstellen.’ “In rust” voelt volgens de topambtenaren tegennatuurlijk als de verontwaardiging groot is, ‘maar het is zelden gelukt om op basis van incidenten het individuele en algemeen belang evenwichtig te dienen.’
Waardering
Om de overheid nog sterker te maken, is bovendien ook waardering nodig voor wat wel goed gaat. ‘Wij zien dat ook als een verantwoordelijkheid van een nieuw kabinet en het parlement. Het is in het algemeen belang om een representatief beeld te geven van de staat van de Nederlandse overheid.’
Reacties: 4
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Vreemd dat de rijksoverheid extra mensen nodig heeft. Die bezuinigen altijd door taken over de schutting naar lagere overheden te kieperen en daar minder geld voor ter beschikking te stellen dan waarvoor het die taken zelf uitvoerde.
Hogere ambtenaren die bij de toeslagenaffaire in de fout zijn gegaan leren het nooit. Deze kunnen derhalve beter worden overgeplaatst naar een minder kwetsbare functie.
Alle goede voornemens, ook van topambtenaren, zijn het vermelden waard, zeker aan het adres van iemand als Tjeenk Willink die als voormalig topambtenaar op het ministerie van Algemene Zaken en in andere toonaangevende publieke functies zijn sporen inmiddels wel verdiend heeft. Op grond van die ruime ervaring zal hij hopelijk ook wel de waarde weten in te schatten van de gebruikelijke wensenlijstjes die de gezamenlijke topambtenaren van alle ministeries bij informateurs op tafel leggen in de hoop daarvan in een kabinetsakkoord iets substantieels terug te zien.
Het nu aan Tjeenk Willink overhandigde nieuwe wensenlijstje heeft de nogal onheilspellend klinkende titel meegekregen van "Boodschap toeslagenaffaire begrepen". Een als onheilspellend klinkende betiteling omdat de verantwoordelijke dames en heren daarmee met zoveel woorden ook aangeven dat ze in hun topfuncties die boodschap nog niet eerder zo begrepen hadden en erger nog misschien is dat ook wel de naakte waarheid. Met een suffiger omlijsting kan een mens zijn toekomstplannen niet voor het voetlicht brengen
Alsof men nu pas op top niveau meent te begrijpen waartoe men geroepen is om ambtelijke organisaties in maatschappelijk belang kwalitatief hoogwaardig, doelbewust, slagvaardig georganiseerd en met een overtuigende maatschappelijke betrokkenheid te laten functioneren. En met de brief aan informateur Tjeenk Willink vooral als eerste weer het handje op gaan houden voor meer tijd en geld om iets van voornoemde en keihard noodzakelijke verbeteringen in het ambtelijk organiseren en functioneren mogelijk te gaan maken is in feite niet anders te beschouwen als met z'n allen als topteam van de ministeries krokodillentranen lopen te huilen over de in het recente verleden bij ministeries getoonde onmacht om de gebleken kolossale knelpunten in o.a. de uitvoeringsorganisaties maar ook elders doelgericht aan te pakken.
Het had de gezamenlijke top van alle ministerie vooral gesierd als ze niet als eerste weer om meer geld en tijd voor de voorziene veranderingen en verbeteringen zouden hebben gevraagd maar aan de informateur eerst maar eens een concrete lijst van de in het verleden al gestarte en/of voorgenomen acties hadden voorgelegd waaruit had moeten blijken dat dat acties zijn geweest die al doelgericht gefocust waren op het doorvoeren van de dringend noodzakelijke verbeteringen in het functioneren van ambtelijke organisaties en diensten maar dat die door het ontbreken van tijd, geld en draagvlak qua resultaat tot nu toe nog onvoldoende uit de verf zijn kunnen komen. Zonder zo'n aansprekende lijst van dergelijke al ondernomen aantoonbare verbeteringsacties/-pogingen, als lakmoesproef voor de kwaliteit van het aansturende topmanagement, zal het toekennen van extra tijd en geld voor nog vage en nog weinig onderbouwde verbeteringsvoornemens ter versterking en slagvaardiger maken van ambtelijke organisaties bijna zeker het lot van een bodemloze put beschoren zijn. Het huidige probleem van slecht functionerende ambtelijke organisaties is niet hoofdzakelijk en niet in de eerste plaats een financieel en capaciteitsprobleem maar is vooral een kwaliteitsprobleem in het aansturende (top)management dat binnen een steeds complexer wordende maatschappij met vereende krachten en op basis van een gedeelde gezamenlijke visie een duidelijke koers moet bepalen hoe ambtelijke organisaties binnen de toenemende maatschappelijke complexiteit veel meer met elkaar, dus integraal en doelgericht, naar maatschappelijk gewenste oplossingen moeten streven. Oplossingen blijven nastreven alleen vanuit de sectorale individualiteit van diensten is daarmee echt verleden tijd. Dit is geen (re)organisatieprobleem maar vooral een visie-, prioriterings- en samenwerkingsvraagstuk. Een prachtige uitdaging voor het gezamenlijke topmanagement!
De instru7menten om deze wens van de topambtenaren liggen al jaren voor het grijpen. De Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur en het Integraal Afwegings Kader, het kwaliteits- en integriteitssysteem voor fatsoenlijke bestuurlijke besluitvorming.
Toen Rutte ca 10 jaar geleden het IAK naar de 2e kamer stuurde was de reactie: 'Maar regering als u dit gaat doen, zijn wij onze politieke beleidsvrijheid kwijt'. Het is niks geworden met het IAK, het is in een grote doofpot gestopt en vervolgens is Nederland overspoelt met onbezonnen beleid en wet- en regelgeving. Elk jaar waren en zijn er dossiers met ernstige schandalen en uitglijden als gevolg.
Het zal heel erg lang gaan duren voordat politici de kwaliteit van het landelijk bestuur belangrijker zullen vinden dan hun eigen blabla. De Raad van State heeft op veel dossiers de vinger geheven en gezegd, politiek als u dit gaat doen, dan gaat het fout. Daar trok de 2e kamer zich niets van aan.
Rutte is slechts een aanjager van politiek gedrag en een politieke cultuur die de betrouwbaarheid van de overheid diep heeft aangetast.
Dat los je niet 1, 2, 3 op.
Laten we er op vertrouwen dat Tjeenk Willink niet loslaat voordat er, niet herroepbare, stappen zijn gezet om die cultuur te doorbreken.