Senaatsverkiezing ‘House of Cards’

Geen grote verrassingen bij de uitslagen van de Eerste Kamerverkiezingen 2015. Het lijkt er op dat de statenleden netjes op hun partijgenoten hebben gestemd en de regionalo’s op de Onafhankelijke Senaatsfractie. Maar dat heeft waarschijnlijk wel wat voeten in aarde gehad. Want achter de schermen van de senaatsverkiezingen doen onze politici niet onder voor die van ‘House of Cards’.

Whipped votes

In de meeste provinciehuizen verliepen de verkiezingen als volgt: de voorzitter leest de namen voor, de politicus kruist in een stemhokje een vakje aan. Hierna gaat men over tot de orde van de dag. Hoe saai het uiteindelijke stemmen voor de Eerste Kamer er in de eerste instantie uitziet, zo spannend kan het zijn in aanloop naar de senaatsverkiezing. Achter de schermen wordt er namelijk nogal wat gelobbyd. Net als in de serie House of Cards, draait het politieke spel om de ‘whipped votes,’ vrij vertaald: stemmen op je eigen partij. Maar of de provinciale politici die belofte ook nakomen is nog maar de vraag, vertelt Marcel Boogers, hoogleraar bestuurskunde.

 
Beloftes

De werkelijkheid blijkt anders en dat maakt het voor de kandidaten voor de Eerste Kamer ook zo spannend. ‘Er zijn gevallen bekend van statenleden van een regionale partij die benaderd zijn door een landelijke partij om op hen te stemmen,’ vertelt Boogers. ‘Met de belofte om iets te realiseren in hun provincie. Dat gebeurde destijds ook met de Hedwigepolder bijvoorbeeld. Beloofde een landelijke politicus zich hard te maken voor behoud daarvan als het statenlid maar op zijn partij zou stemmen.’

Voorkeursstemmen

Ook de PVV kon niet helemaal vertrouwen op de stemkeuze van zijn statenleden. Zo zijn twee PVV'ers  met voorkeurstemmen gekozen in de Eerste Kamer. Het zijn Alexander Kops en Alexander van Hattem, die respectievelijk veertiende en negende stonden op de kandidatenlijst. Peter van Dijk, de nummer acht op de lijst, komt daardoor niet in de Senaat. Van Hattem had uiteindelijk op basis van zijn negende plek normaal gesproken ook een zetel bemachtigd.

Schimmig
Dit politieke handjeklap is inherent aan de getrapte verkiezingen, legt Boogers uit: ‘Het is niet zo raar. Provinciale politici kiezen een vertegenwoordiger in de Eerste Kamer. Dat is ook de gedachte achter de provinciale vertegenwoordiging, zo is het heel lang geleden bedacht. Nadeel is dat het een schimmig spel is waar we niet zo heel veel zicht op hebben.’

Stemmen op concurrent

Maar met stemmen werven ben je er nog niet. De stemverdeling is nogal ingewikkeld en dat heeft opmerkelijke acties tot gevolg. ‘Om restzetels te verdelen stemmen sommige partijen wel eens op elkaar, daar maken ze afspraken over. Overigens kan dat ook wel eens verkeerd uitpakken, dat een partij de ander per ongeluk aan een extra zetel helpt.’
 
Duur foutje 

En soms heb je ook wel eens statenleden die expres of per ongeluk een ongeldige stem afgeven. Zo bracht D66-statenlid Wim Cool in 2011 een ongeldige stem uit, door met een blauwe pen in plaats van met een rood potlood te stemmen. Dit kostte D66 een zetel in de Eerste Kamer, waardoor de SP een extra zetel kreeg.

Randstad oververtegenwoordigd

Over het algemeen zou Marcel Boogers liever zien dat de stem uit de provincie in de Eerste Kamer meer wordt vertegenwoordigd dan de partijpolitiek. ‘De problematiek in Groningen is anders dan in de randstad. En juist uit de randstad is er hoogstwaarschijnlijk weer een oververtegenwoordiging. Dat is jammer.’