Effect EU-subsidies aan gemeenten dubieus

Met geen zinnig woord valt te zeggen of de ruim 1 miljard euro EFRO-subsidie die Nederland voor regionale ontwikkeling de afgelopen zeven jaar van Brussel ontving wel het beoogde resultaat opleverde. Er is onvoldoende gekeken naar de effectiviteit van de gesubsidieerde projecten.

EU-trendrapport Algemene Rekenkamer

Die conclusie trekt de Algemene Rekenkamer in het vanmiddag gepresenteerde EU-trendrapport 2014. De onderzoekers namen 30 projecten onder de loep uit de periode 2007-2013. In die 7-jarige programmaperiode ontving Nederland in totaal 1,2 miljard euro aan steun uit het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling – geld dat werd verdeeld over vier regio’s (Noord, Oost, Zuid en West) voor met name de verbetering van werkgelegenheid en concurrentiekracht.

Effectieve besteding EFRO-gelden

Hoewel veel projecten ‘op zich doen wat ze beloven te doen’ valt volgens de Algemene Rekenkamer bij nadere beschouwing de doelmatigheid en doeltreffendheid van bestedingen vaak niet evident vast te stellen. Zo valt op dat de gestelde streefwaarden in de praktijk zo laag zijn gesteld, dat ze wel erg makkelijk worden gehaald. Op die manier vormen ze volgens de onderzoekers geen goede graadmeter voor effectieve besteding van de EFRO-gelden.

Voorbeeldrol regio West

Op  papier werd dus soms wel door de subsidieontvangers (rijk, provincie, gemeenten en bedrijven)  in meer of mindere mate het belang van het project aangegeven, maar in de praktijk was daar volgens de onderzoekers niet altijd veel van terug te zien. Alleen in de EFRO-regio West werden projectaanvragen zowel kwantitatief als kwalitatief getoetst op effectiviteit en efficiëntie. De uitkomst was zelfs medebepalend voor het advies op basis waarvan een project wel of geen EFRO-subsidie kreeg. Bij het monitoren van de voortgang en bij de eindafrekening van de onderzochte projecten bleken resultaat en effect amper meer te worden geanalyseerd. Waar het al gebeurde, had dat geen effect op de hoogte van de subsidie. Die bleef gelijk, ongeacht een eventueel over- of onderpresteren op de beoogde streefwaarden.

Minste kosten, meeste effect

Een andere constatering van de Rekenkamer is dat de projectvoorstellen niet naast elkaar werden gelegd om te zien met welk project tegen de minste kosten het meeste effect zou kunnen worden bereikt, maar ze werden louter op volgorde van binnenkomst gehonoreerd. Later ingediende projecten vielen op die manier buiten de boot als het geld reeds vergeven was, ook wanneer ze in potentie effectiever en efficiënter waren. ‘Geef subsidie aan de meest effectieve EU-projecten’, aldus de Rekenkamer.

Stuurgroep 'scoort' projectvoorstellen

Een deel van de tekortkomingen komt als het goed is in de nieuwe programmaperiode 2014-2020 niet meer voor. Zo is het principe van ‘wie het eerst komt, die het eerst maalt’ goeddeels losgelaten en wordt in principe meer nadruk gelegd op het selecteren van projecten op grond van effectiviteits- en efficiëntiecriteria. Er wordt bijvoorbeeld een stuurgroep in het leven geroepen die adviseert over de toekenning van subsidies aan projecten. Experts van kennisinstellingen en uit het bedrijfsleven zullen de ingediende projectvoorstellen gaan ‘scoren’.

Inzichtelijk voor breed publiek

De Algemene Rekenkamer beveelt de verantwoordelijk minister van Economische Zaken onder andere aan de EFRO-subsidieontvangers te verplichten voor een breed publiek inzichtelijk te maken welke effecten er concreet zijn bereikt met het geld dat zij hebben ontvangen. Burgers van de EU mogen verwachten dat EU-geld doeltreffend, doelmatig en volgens de regels wordt besteed. ‘En dat moet inzichtelijk zijn’, aldus de Rekenkamer.