Gemeente Maasdonk heft zichzelf op

Het ging niet van een leien dakje, maar toch is het nog vrij snel zover gekomen: de twintig jaar oude gemeente Maasdonk heft zichzelf op per 1 januari 2015. De drie kernen gaan op in Den Bosch en Oss.

Hoop dat andere gemeenten Maasdonk volgen
Dinsdag besloot de gemeenteraad van Maasdonk definitief tot opheffing van de gemeente met elfduizend inwoners. Vanaf 1 januari 2015 zal de kern Geffen opgaan in Oss en de kernen Nuland en Vinkel in Den Bosch. Woensdag overhandigden de drie burgemeesters hun herindelingsplan aan de Brabantse gedeputeerde Bert Pauli. Die hoopt dat andere Brabantse gemeenten het voorbeeld van Maasdonk volgen. Waar Noord-Brabant twintig jaar geleden nog meer dan honderd gemeenten telde, zijn dat er straks 66. Pauli schat dat er uiteindelijk nog veertig of vijftig gemeenten overblijven.

Bestuurscrisis 2008
Maasdonk werd in zijn twintigjarig bestaan meerdere malen door bestuurlijk onheil getroffen. Het bekendste voorbeeld is de bestuurscrisis in 2008 waarbij burgemeester Boelens het veld moest ruimen. Daarna trad waarnemend burgemeester Roel Augusteijn (CDA) aan met de opdracht aan de hand van het rapport over de bestuurscrisis het proces naar de toekomst te begeleiden. ‘Er moest een structurele oplossing komen. We kwamen al snel uit op een herindeling’, vertelt hij.

Maar een college zat rit uit
Tekenend voor de politieke saamhorigheid in de gemeente is dat maar een college de rit helemaal uitzat. Onderhuids is er nog steeds verdeeldheid tussen de verschillende kernen, maar de bestuurscultuur is na 2008 wel verbeterd, vindt Augusteijn. ‘In 2010 is een brede coalitie aangetreden die samen de schouders eronder wilde zetten en niet alleen in de oude cultuur wilde vervallen. We hebben dorpsraden ingesteld die de eigenheid van de gemeente moesten borgen. Die hebben krachtig geopereerd. Dat heeft het proces van de herindelingsgesprekken met Den Bosch en Oss versneld.’

Onderhandelingen met Bernheze mislukten
In eerste instantie was de gemeente Bernheze de aangewezen kandidaat om mee te fuseren. ‘Dat zou een mooie plattelandsgemeente van 40 duizend inwoners worden. De onderhandelingen zijn helaas medio 2012 na drie jaar toch mislukt. Bernheze had er geen zin in. Ze waren bang voor financiële lijken in de kast en hadden geen ambitie meer voor en behoefte aan een herindeling. Ik vind dat nog steeds jammer, want die grote plattelandsgemeente zou iets kunnen betekenen.’

Grote steden wilden wel
Terug bij af moest snel worden gehandeld om zoals gewenst binnen de collegetermijn zelf de bestuurlijke toekomst af te ronden. ‘Ik zei toen dat er nog een kans was: naar de grote steden. Dat is nogal iets. Een grote stap met stevige impact.’ Uiteindelijk wilde de grote steden wel, maar bleek de afronding niet binnen de termijn te lukken. ‘De minister gaf toen toestemming het proces zo te synchroniseren dat het toch kon lukken.’

Brede steun voor opheffing gemeente
In mei werd het ontwerp vastgesteld. Zo snel had Augusteijn niet gedacht dat het zou slagen. Niet alleen in de gemeenteraad, maar ook onder de bevolking was brede steun voor opheffing van de gemeente. Dat is heel bijzonder.’Cruciaal was dat de steden een lijstje honoreerden met zaken die Maasdonk belangrijk vindt. ‘De identiteit van de kernen moet behouden blijven. We hebben veel verenigingen die steun ontvangen van de gemeente. Dat gemeenschapsgevoel moet blijven. En er moeten mogelijkheden blijven om te bouwen.’

Maasdonk-gevoel nooit ontstaan
Toen de gemeente in 1993 ontstond was Augusteijn Statenlid. ‘Voor die kleine gemeenten was het toen een grote herindeling, maar ze liepen mooi voor de plannen van de provincie uit. Wel heeft de raad toen onvoldoende gerealiseerd dat ze het “Maasdonk-gevoel” ook moesten verinnerlijken. Dat geldt ook voor de ambtenarij. Voor markttarieven wordt nog steeds gekeken naar de tarieven van de oude gemeente Nuland en de oude gemeente Geffen.’

Eenheid in verscheidenheid is mogelijk
Toch gelooft Augusteijn dat een dergelijk gevoel creëren best mogelijk is. ‘Kijk naar Sudwest-Fryslan of Bronckhorst. Daar laten ze zien dat eenheid in verscheidenheid mogelijk is. Je moet er wel aan werken. De fijnmazigheid binnen de gemeente moet naar boven komen.’ Hij ziet dan ook wel nog meer gemeenten in Brabant zichzelf opheffen. ‘In een aantal plaatsen zie je wel degelijk het een en ander gebeuren. Schijndel en Sint-Oedenrode willen bijvoorbeeld fuseren. De provincie treedt hier op een goede manier op.’