‘Bestuurder moet ook “menskant” laten zien’

Verbindend vermogen is voor politieke ambtsdragers misschien wel de belangrijkste competentie van deze tijd, staat in het Rob-advies “Niet alleen een ambt, ook een ambacht”. Organisatieadviseur en trainer/coach Marco Buschman schreef het praktische boek Verbindend vermogen. ‘Bestuurders moeten naast hun rationele functierol ook, en wellicht allereerst, zichzelf als mens laten zien.’

Wat hebben ambtenaren en openbaar bestuurders aan uw boek?
‘Op 31 oktober bood de Raad voor het openbaar bestuur het briefadvies “Niet alleen een ambt, ook een ambacht. De kwaliteit van raadsleden, burgemeesters en wethouders.” aan minister Plasterk aan. Uit bijna alle daarvoor gevoerde gesprekken met lokale ambtsdragers komt naar voren dat “het verbindend vermogen voor politieke ambtsdragers wordt gezien als misschien wel de belangrijkste competentie van deze tijd”. Je moet bijna altijd zoeken naar oplossingen met voldoende draagvlak. Ambtsdragers moeten daarom in staat zijn om duurzame verbindingen te leggen en te onderhouden met burgers, maatschappelijke instellingen, bestuurders, het ambtelijk apparaat en volksvertegenwoordigers. De netwerksamenleving vereist verbinden om op korte en lange termijn tot gedegen en gedragen oplossingen te kunnen komen. Daarbij wil je als mens ook gewoonweg verbonden zijn. Het is een basisbehoefte. Dit boek geeft bewezen inzichten over en praktische handvatten voor hoe je krachtige en duurzame verbindingen creëert.”

Wat is verbindend vermogen?
‘Ik heb ervoor gekozen in het boek geen definitie van verbindend vermogen te geven, want dan sluit je dingen uit. Je kunt het bijvoorbeeld samenvatten als het vermogen om in contact te zijn met anderen, maar als je dat doet, mis je de belangrijke sleutel: in verbinding zijn met jezelf. De intentie waarmee je naar de wereld kijkt, vormt de filter van wat je ziet. Verbindend vermogen begint echt bij jezelf: wie ben ik? Waar sta ik voor? Welke footprint wil ik achterlaten? Handel ik vanuit mijn ego of vanuit gezamenlijk belang? De antwoorden op deze vragen vormen de basis voor hoe je de verbinding aangaat met anderen. Daarbij heb je als openbaar bestuurder een functie: je wilt onder meer resultaat behalen, je visie uitvoeren en daar helderheid op hebben. Maar daarnaast ben je mens. Je neemt bijvoorbeeld je persoonlijke waarden en ervaringen mee in de uitoefening van je functie. Daarmee laat je je “menskant” zien. Daarbij geldt: met resultaten en je capaciteiten bouw je snel vertrouwen op, maar de snelle afbraak van vertrouwen zit aan de emotiekant. Door je intentie en integriteit vergroot je het vertrouwen en maak je de verbinding duurzaam, of je breekt het af. Vergeet niet dat mensen een mens willen zien en zich daarmee verbonden willen voelen. Als deze mens-verbinding afwezig is bij een bestuurder, dan voel je dat als burger. Een burgemeester of wethouder die geen verbinding met burgers heeft, voelt dat hij op afstand staat of komt te staan.'

Hoe leer je verbindend vermogen te ontwikkelen?
‘Heb vertrouwen in jezelf, in je capaciteiten en resultaten en blijf oprecht in je intentie en integriteit. Als mensen voelen dat je het alleen voor jezelf doet, dan breekt dat snel af. Als je integer bent, dan kom je sneller op een dieper niveau van verbinding. Je hebt wel doorleefd vertrouwen nodig. Je moet weten wat vertrouwen is door het zelf te ervaren. Wie bijvoorbeeld echt liefdesverdriet heeft gehad, weet hoe dat voelt. Die heeft dat doorleefd. Anders blijft het een rationeel concept. In het boek staan thema’s en elementen die in de duizenden gesprekken die ik voerde met mensen het meest naar boven komen als het gaat over verbindend vermogen. Er staan ook praktische oefeningen in. Speel niet alleen de rol van bestuurder, maar ga van mens tot mens verbinden. Mensen die ik spreek over de kenmerken van de beste teams waarin ze hebben gewerkt, zeggen dat een derde daarvan werd bepaald door rationele componenten, zoals duidelijke doel- en taakomschrijvingen. Tweederde werd bepaald door emoties: lol, humor, respect, vertrouwen, de relatie van mens tot mens. Je hebt dus beiden nodig, zowel ratio als emotie. Daarin zijn ze gelijkwaardig. Maar: alleen in emotie zit de sleutel tot duurzame verbindingen en resultaten op de lange termijn. Als jij de passie van mensen kunt raken, zoals je vaak intrinsiek gedreven mensen ziet in de zorg of het onderwijs of, dan zit je goed. Als openbaar bestuurder kun je je daadwerkelijk verbinden met de passies in de samenleving. Door het gezamenlijke dat dan ontstaat kan er echt wat gebeuren, ook als het minder leuk is. Mensen accepteren niet meer dat je in een ivoren toren zit. Ze willen als volwaardig burger worden behandeld en zeggen nu: tot hier en niet verder.’

Donderdag werd de beste bestuurder 2017 bekendgemaakt: Wim van de Donk. De laatste twee jaar was het Ahmed Aboutaleb. Heeft hij verbindend vermogen?
‘Hij staat tussen de mensen en durft uit emotie te reageren. Hij laat zijn menselijke gezicht zien, zijn mens-zijn. Dan zeggen mensen: nu voel ik je. Daar kan ik me mee verbinden. Het komt vaak neer op kreten. Zeg maar gewoon dat iets klote is. Taal is cruciaal. Wilders spreekt duidelijke taal en dat spreekt mensen aan. Echter, het moet geen truc zijn. Aboutaleb komt los van zijn ego. Een belangrijk element dat verbinding creëert is dat je als bestuurder ervaart dat een onderwerp over jou gaat en dat het thema bij jou past. Soms moet je als politicus vanwege partijpolitiek iets steunen dat je hart niet steunt. Dan merk je dat. Je kunt je afvragen of zo’n gesloten front in een fractie wel nodig is. Kun je in een fractie niet je eigen keuze maken? Of zeggen dat je iets steunt, omdat het zo is afgesproken en niet omdat je het zo voelt? Wees integer, anders wek je achterdocht. Van mij mag dat thema, die transparantie, in de politiek besproken worden.’