Wereld van verpakkingsafval verandert: nieuwe rollen voor gemeenten

Wat gebeurt er in keten en hoe ga je hiermee om?

De afgelopen jaren heeft de bronscheiding van huishoudelijke verpakkingen een vlucht genomen en is nascheiding aan een opmars begonnen. Niet gek, want de ambities zijn hoog: in 2020 willen we 75% van het verpakkingsafval gescheiden hebben. Dat is 100 kilogram restafval per inwoner per jaar. Innovaties helpen hierin mee, zoals omgekeerde inzameling, een derde of zelfs vierde minicontainer en steeds geavanceerdere nascheidingsinstallaties. Voor gemeenten betekent dit veranderende afvallandschap nieuwe rollen, kansen én uitdagingen.

Vechten tegen ‘afvalkaai’
De afvalketen is druk bezig haar organisatie te professionaliseren, maar lijkt het tempo van de volumegroei niet te kunnen bijbenen. Ook de kwaliteit van de afvalscheidingsoutput speelt een almaar grotere rol. Er is een berg verpakkingsmateriaal (zoals PET-trays) op de markt gebracht, waar de sorteerders en verwerkers nog niet klaar voor zijn. Gemeenten hebben hierbij de verantwoordelijkheid voor het inzamelen, sorteren en vermarkten van het afval. Het verpakkend bedrijfsleven financiert dit systeem vanuit zijn producentverantwoordelijkheid via het Afvalfonds Verpakkingen. Dit is vastgelegd in de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022.

In dit speelveld voelen gemeenten zich afgerekend worden op iets waarop ze slechts deels invloed kunnen uitoefenen: de per ton vermarkte hoeveelheid verpakkingen. Tegelijkertijd vindt het verpakkend bedrijfsleven dat het de hoofdprijs betaalt voor een keten waaraan het onvoldoende sturing kan geven.

Op zoek naar alternatieven
Binnenkort wordt de Raamovereenkomst Verpakkingen geëvalueerd. De kosten van de diverse ketencomponenten zullen daarbij logischerwijs een punt van onderzoek en discussie zijn, net als de verschillende rollen en verantwoordelijkheden in de verpakkingsketen. Doordat het einde van de Raamovereenkomst ‘nadert’ en daarmee de investeringshorizon in beeld komt, zien we de rollen nu al verschuiven. Meerdere marktpartijen zoeken naar alternatieven die langetermijnzekerheid bieden en waarop zij investeringsbeslissingen wél kunnen nemen. Alleen het Afvalfonds Verpakkingen lijkt die zekerheid momenteel te bieden. Verwerkingsbedrijf AEB Amsterdam heeft bijvoorbeeld onlangs een overeenkomst met het Afvalfonds Verpakkingen gesloten en op basis daarvan groen licht gegeven voor de bouw van een nascheidingsinstallatie.

Meer van dit soort bilaterale afspraken tussen verwerkers en het Afvalfonds Verpakkingen – buiten de Raamovereenkomst om – lijken onvermijdelijk. Het kan zijn dat zulke constructies kansen opleveren om knelpunten in volume en kwaliteit in de verwerkingsketen op te lossen. Maar dan dient zich ook direct de prangende vraag aan wat de rol van gemeenten in dit verhaal wordt.

Communicatie en samenwerking
Het is belangrijk voor gemeenten om het deel van de keten waarop zij wél grip hebben, goed in te richten: de inzameling. De kwaliteit hiervan krijg je beter op niveau door helder en uniform te communiceren naar je inwoners. En de juiste keuzes maak je door het groeiend aantal (technische) mogelijkheden bij elkaar te brengen binnen de landelijke kaders van de Raamovereenkomst, de lokale context en de politiek-bestuurlijke wensen en ambities.

Dit kan vragen om een andere aanpak of organisatie. Daarbij is meer sturing in de afvalketen nodig, zodat de aanwezige kennis van alle partijen wordt benut. Een te grote opgave voor een gemeente alleen, maar in samenwerkingsverband kun je die sturende rol zeker verder vormgeven. Zo’n samenwerking helpt je ook om aangehaakt te blijven bij de ontwikkelingen in het verpakkingendossier.

Support nodig?
Wil je als gemeente stevig staan in de dynamische en complexe afvalwereld? Onze adviseurs Albert Bakker en Eric Copius Peereboom kennen inmiddels het klappen van de zweep en helpen je dus graag.

Lees ook eens onze eerdere publicatie over de onrust in de wereld van de kunststofverpakkingen.