Steeds meer gemeenten communiceren alleen in eenvoudige taal met de burger. Taaldeskundigen hebben hun twijfels. ‘In een beleidsstuk werken dwingende regels belemmerend.’
Alleen nog maar heldere beleidsstukken
Eenvoudige taal hanteren betekent in Oss, net als bij steeds meer andere gemeenten en overheidsinstellingen: schrijven op B1-niveau.
Prijs
Stichting Lezen & Schrijven en het Nederlands Debat Instituut reikten tijdens verkiezingsdebatten in februari en maart in verschillende gemeenten prijzen uit aan de ‘meest begrijpelijke spreker’: lokale politici die in duidelijke taal hun standpunten wisten uit te leggen.
Driedaagse training ambtenaren
Nu hebben in Oss – waar in november raadsverkiezingen zijn – alle politieke partijen (op één na) zich verplicht om ook hun verkiezingsprogramma’s in begrijpelijk Nederlands op te stellen. Dat laatste is voornamelijk te danken aan Aysegül Demirci en Theodora Verploegen, communicatie-adviseurs bij deze gemeente. Ze hebben de afgelopen drie jaar met hun project ‘Klare Taal’ de hele organisatie weten te doordringen van het belang van duidelijk schrijven.
Taalcoach
Alle 350 ambtenaren in Oss die weleens iets moeten schrijven wat bestemd is voor burgers, volgden een driedaagse training ‘eenvoudig Nederlands’ door Bureau Taal uit Beusichem. De veertig meest enthousiaste deelnemers werden benoemd tot ‘taalcoach’, zij dienen als vraagbaak voor collega’s. Iedere afdeling heeft er minimaal één.
Schrijven op B1-niveau
Eenvoudige taal hanteren betekent in Oss, net als bij steeds meer andere gemeenten en overheidsinstellingen: schrijven op B1-niveau. Bureau Taal, samenwerkingspartner van Oss en 45 andere gemeenten, maakt gebruik van het Europees Referentiekader voor de Talen (ERK) om het taalniveau van teksten vast te stellen. B1 zou het ideale niveau zijn voor het communiceren met burgers omdat teksten in die moeilijkheidsgraad voor 95 procent van de bevolking begrijpelijk zouden zijn.
Methode volgens hoogleraar dubieus
Carel Jansen ziet de toename van het schrijven op B1-niveau met lede ogen aan. ‘Het Europees Referentiekader is ontwikkeld om de taalvaardigheid van mensen te meten, niet de moeilijkheidsgraad van teksten’, stelt de hoogleraar communicatie- en informatiewetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Bovendien gaat het bij het ERK over kennis van vreemde talen, niet over het begrijpen van je moedertaal. Wetenschappelijk gezien is deze methode dus dubieus.’
Beleidsstukken
Het zou volgens Jansen allemaal niet zo erg zijn als het B1 goed werkte ‘Maar dat is naar mijn idee lang niet altijd zo. Bij teksten die uitleggen wat je moet doen, zoals handleidingen, is het voor iedereen prettig wanneer die in eenvoudige taal zijn gesteld. Korte zinnen, geen moeilijke woorden. Maar in andersoortige teksten, zoals een beleidsvisiestuk, is de kans groot dat je je doel voorbijschiet wanneer je jezelf diezelfde dwingende regels van eenvoud oplegt. Soms kun je de complicaties van de werkelijkheid dan geen recht doen. Als betrokken burger wil ik kunnen meedenken over – soms ingewikkelde – beleidskwesties. Al te simpele teksten kunnen dat belemmeren.’
Reacties: 8
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Als je het heel erg versimpelt dan lijkt het ook of je vindt dat de mensen te stom zijn om een stukje tekst te lezen. Dus kritisch op wat je schrijft oke, maar laten we alsjeblieft niet alleen maar zinnen zonder komma's maken. Dat vind ik echt denigrerend tegenover de mensen.
Ik begrijp dit artikel niet. Teveel kopjes en moeilijke taal. B1-niveau? Iets met Bassie en Adriaan?
Als we alles op dit niveau moeten aanleveren, kunnen we de inspanningen op de scholen ook wel iets terugschroeven. Kinderen hoeven taal slechts te beheersen tot het B1-niveau. Lekker makkelijk.
Vooropgesteld dat welke methode dan ook aan kan geven hoeveel procent van de bevolking in staat is om een tekst te doorgronden; moeten we ons niet gewoon afvragen hoeveel procent van de samenleving van plan is om die tekst te lezen. Ik heb niet de indruk dat dat percentage in de buurt van de 95% komt. 9,5% procent lijkt mij meer voor de hand liggend.
Tegelijkertijd vraag ik me ook af of iemand na een dreidaagse training "taalcoach" genoemd kan worden. Ik heb zelf geruime tijd voor Oss mogen werken en het is een prettige werkomgeving met sympathieke mensen. Ik heb ook voor andere gemeentelijke organisaties gewerkt die ook met iets bezig waren dat op "Klare Taal" leek. Niet in Oss maar wel elders heb ik ervaren dat de taalcoaches zich meer zorgen maken om de punten en komma's maar dat de werkelijke vraag: "heeft deze schrijver een leesbaar stuk geschreven?", onbeantwoord blijft. Dat is jammer.
Lekker trouwens, bovenstaande tekst. Mooi kort en gerangschikt onder niet teveel kopjes ;-)
Volgens communicatiewetenschapper Carel Jansen vergeet Bureau Taal te vermelden dat het Europees Referentiekader (ERK), waarop het Bureau zich baseert, geen betrekking heeft op het moeilijkheidsniveau van teksten. Het ERK is bedoeld om vast te kunnen stellen op welk niveau mensen mondeling en schriftelijk met elkaar kunnen communiceren in een Europese taal, die niet hun moedertaal is. Zo staat te lezen in zijn artikel ‘De nieuwste kleren van de keizer’ in Onze Taal 2/3 2013. Aan de bewering dat 95% van de Nederlanders B1 taal kan begrijpen ligt geen wetenschappelijk onderzoek ten grondslag.
Wat de gemeente Oss doet, is dom, getuigt van een zeer beperkt inzicht in taal(beheersing) en communicatie en is een belediging van alle mensen die wel serieus met taal/communicatie bezig zijn.
Leken een taalcursus van drie dagen laten volgen en hadsiekiedee: de besten zijn al taalcoach.
Op geen enkel ander serieus vakgebied zou zoiets kunnen, maar wel als het om (de Nederlandse) taal gaat.
In- en intriest.
Stukje héél leuk. Zelfs ik begrijp het. Is niet nodig voor iedereen. Bijna nooit iemand boos.Ook niet iedereen dom. Wetten ook heel moeilijk. Als toch moeillijk: naar buurman. Taal projecten wel heel duur. Centjes toch van de mensen? Meestal even wachten genoeg. Dan alles weer als eerst.
Heldere stukken van overheden zijn goed. Heldere stukken getuigen van het feit dat politici en hun ambtenaren werkelijk hebben nagedacht over het beleid dat ze gaan voeren: het waarom, het hoe en het moment waarop ze tevreden zijn.
Heldere taal ontneemt dus de luchtfietsers hun mogelijkheid zich te verschuilen achter een dijk van managementproza en ambtenarenjargon. Heldere taal filtert de wollige warteksten weg die hetzelfde kunnen betekenen als heldere taal, maar ook nog honderd andere dingen. Heldere taal vermindert dus de "slag om de arm".
Heldere taal is niet hetzelfde als een bedroevend taalniveau hanteren, je heldere inzichten mutuleren omdat er geen makkelijke woorden voor zijn. Heldere taal mag nooit een belediging zijn voor het idee, de taal en de mensen die we ermee willen bereiken.
En als je op zo'n krampachtige manier 'heldere taal' gaat afdwingen, schiet je je zelf in de voet. Waarmee ik wil zeggen: streef je je doel voorbij, gooi je het kind weg met het badwater. Niet goed dus.
Wat nou, als politici en ambtenaren bedenken voor wie zij schrijven (en daarmee een voorbeeld stellen voor héél véél anderen)? Wat nou als zij daarbij eerlijk zijn tegen zichzelf en elkaar, en hun gezonde verstand de vrije loop laten?
Even geen samengeknepen billen van angst, maar met vertrouwen je plannen toevertrouwen aan de wereld, en dus aan iedereen die het wil begrijpen.
Daar kan geen taalcoach of taalniveau tegenop. Dat is gewoon mensenwerk.
Maarten,
Wat een geweldige reactie; adequaat en duidelijk. Met name de derde alinea slaat de spijker op zijn kop.
Dank je wel.