If Mayors ruled the world

Hoewel wij in Nederland niet zo van heersers van de stad zijn, sluit het beeld weer wel aan bij de politieke druk om de burgemeester als crime fighter, bewaker van law en order, als sterke man of vrouw te willen zien. En burgemeesters, die gaan daar graag dan wel licht gedwongen in mee. Zo is de burgemeester de afgelopen jaren eigenlijk gewoon portefeuillehouder geworden. Dit veronderstelt ook nog eens formele macht, die er echter nauwelijks is. Daarmee ontstaat als vanzelf de spanning op ons systeem met een door de Kroon benoemde burgemeester. Die Kroon benoeming maakt de burgemeester nog altijd een verlengstuk van het Rijk. Die benoeming levert hem ook ‘geleend’ gezag op. Zorgvuldig ingezet gezag geeft een burgemeester de basis van zijn functie, namelijk die rol van burgermoeder, -vader en van verbinder en bruggenbouwer.

Natuurlijk is de lokale samenleving altijd gebaat bij een bestuur, een functionaris die met kracht leidt. Maar met een portefeuillehouder aan het hoofd van het college die moet werken vanuit gezag, maar politiek verantwoording moet afleggen vanuit macht, maakt dat leiden snel tot lijden verwordt. De recente kwestie van de burgemeester van Amsterdam met de demonstratie op de Dam maakt dat weer eens duidelijk. In het ‘machtsframe’ zal de raad zich ook willen laten gelden als hoogste orgaan. Een motie van wantrouwen kun je dus al voorspellen. Met één voordeel in die arena wordt met- en tegen elkaar gesproken. Dan is er nog kans op iets van verantwoording. Anders is het eigenlijk slechts een afrekening. Zelfs een debat in de Tweede Kamer heeft daarvan alle kenmerken door over een functionaris te spreken en niet met een functionaris te spreken. Net zo zeer als in de pers en op social media. De ‘alias-stad’ heeft daar al gesproken. Weinig behulpzaam, want dat in die stad het smijten van letters op een schermpje zonder enige begrenzing of blijk van moreel besef gebeurt weten we.

Of dan toch een verantwoordingsdebat in de gemeenteraad? Wat zou het van kwaliteit getuigen van dat hoogste orgaan van de stad, als het debat zou gaan over het leiden van de stad in een onzekere tijd. Over passend en minder passend optreden van degenen die leiden. Over de vraag hoe de tussenruimte in de stad te herkennen en te vullen. Over de vraag wat het effect van de Kroonbenoeming is op het acteren als burgemeester. Of het nog het wel verstandig is dat een burgemeester ook nog voorzitter van een raad moet zijn. Zo’n debat helpt burgemeesters in positie. Niet alleen in Amsterdam. Het kan de burgemeester een basis bieden om haar primair verbindende rol met kracht en gezag in te vullen. Dat lijkt me machtig om te zien.

Jan Dirk Pruim
Lees hier alle columns van Jan Dirk Pruim