Gemeenten zijn VNG-ballonnen beu
Het vertrouwen in de VNGtop is flink geschaad door ondoordachte proefballonnen, stellen bestuurders van kleinere gemeenten aan de vooravond van een extra algemene ledenvergadering.
Van 430 naar 30 gemeenten. Met dat voorstel verraste de VNG-top in juni haar leden. Het bestuur trok het in allerijl in toen het slecht bleek te vallen bij de achterban. Het nieuwe voorstel waarover de leden vrijdag 12 november mogen stemmen, bevat geen snode plannen meer. Bestuur en directie hebben echter wel een geloofwaardigheidsprobleem.
Een dieptepunt in de geschiedenis van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Andere woorden heeft burgemeester Melis van de Groep van Bunschoten niet om de algemene ledenvergadering van de VNG deze zomer in Leeuwarden te typeren. ‘Het VNG-voorstel lag mijlenver af van wat de leden wilden. Het gros van hen herkende er zich absoluut niet in om tot een grootschalige herindeling van gemeenten over te gaan.’ Hoofdstuk 5, waarin die plannen stonden, was dan wel te elfder ure van tafel gehaald, de intentie van de VNG-top liet aan duidelijkheid niets te wensen over. ‘Dat noemt zich dan Vereniging ván Nederlandse Gemeenten’, blaast Van de Groep.
Puinhoop
Volgens Driek van de Vondervoort, burgemeester van Bergeijk, kan eigenlijk beter worden gesproken over de VNGG, ‘de Vereniging van Nederlandse Grote Gemeenten.’ Het voorstel van het bestuur in Leeuwarden om te komen tot 30 grote gemeenten noemt hij idioot. ‘Ja, dan kan het niet anders dan dat zo’n congres een puinhoop wordt’, zegt hij. Het optreden van Annemarie Jorrtisma maakte het er alleen maar erger op. ‘De voorzitter deed het niet al te best. Haar gezicht vertrok gaandeweg de discussie steeds meer. Ik heb als bestuurder geleerd dat je altijd je gezicht in de plooi moet houden. Je moet blijven lachen. Dat deed ze niet, met als gevolg dat de zaal steeds recalcitranter werd’, aldus Van de Vondervoort.
Wethouder Harrie Teeven van Waalre heeft aan het congres in Leeuwarden het vervelende gevoel overgehouden dat alles zonder vooroverleg al was beslist. ‘In elk geval zonder de kleine gemeenten’, zegt hij. ‘Het VNG-bestuur nam een voorschot op schaalvergroting, terwijl men had kunnen weten dat het bij de leden slecht zou vallen. Tenminste, als men de leden beter had gekend’, aldus de wethouder van de lokale partij Aalst Waalre Belang. Het uitgangspunt was volgens hem verkeerd. ‘De vraag hoe een toekomstige gemeente moet functioneren, is niet gesteld. Kleine gemeenten kunnen, als ze maar samenwerken, blijven voortbestaan. De truc is een flexibele netwerkorganisatie te creëren. Wij laten hier zien dat het dan kan. We draaien het om. De vraag is of ze bij de VNG ook andersom durven redeneren.’
Wil van den Berg, burgemeester van Ferwerderadiel, was minstens zo ontevreden met de ledenvergadering, maar is blij dat het bestuur op zijn schreden is teruggekeerd. ‘De vlag hangt er nu heel anders bij. Echt, wie bedenkt het om enkel gemeenten te vormen met elk zo’n 350.000 inwoners? Laten we in dit land alsjeblieft stoppen met dat soort structuurdiscussies. Het leidt tot niets’, zegt hij. ‘Groter is niet altijd beter. Daar geloof ik geen fluit van. Van het argument dat het groter moet, gelet op alles wat aan taken onze kant op komt, zeg ik: nou en? Decentralisatie is van alle tijden. Zolang er maar budgetten meekomen met de taken, is het geen enkel probleem.’
De CDA-burgemeester zegt er het volledige vertrouwen in te hebben dat het VNG-bestuur de boodschap uit de achterban heeft begrepen. ‘Voorzitter Jorritsma heeft spijt betuigd’, zegt hij. Met iets meer aarzeling in zijn stem spreekt hij over het vertrouwen in de VNG-directie. Van den Berg houdt het in dat verband op ‘voldoende’ vertrouwen. ‘Wees niet bang: we blijven goed in de gaten houden dat ze niet weer van die nieuwe ideetjes krijgen. Maar ik ga er vanuit dat ze zich wel twee keer zullen bedenken nu.’
Harrie Teeven maakt een voorbehoud. ‘Ik denk wel dat er aan het her stel van vertrouwen door het bestuur nog hard moet worden gewerkt.’ Van de Groep zegt het bestuur te prijzen over de 180 graden draai die is gemaakt en door een royaal mea culpa uit te spreken. Bij hem is het wantrouwen in elk geval weggenomen. ‘Maar’, zegt de CU-burgemeester, ‘ik merk er wel bij op dat vanuit de VNG burelen ballonnetjes zijn opgelaten die niet goed zijn geland. Dat moet afgelopen zijn.’
Ingebakken
Van de Vondervoort is er allerminst gerust op. Volgens hem zit het grootschalig denken ingebakken in de VNG-top. Een paar jaar geleden kwam vanuit de VNG-burelen al eens een plan tot flinke gemeentelijke schaalvergroting naar voren. ‘Men blijft erop terugkomen’, zegt hij. ‘Het bestuur dat er zit, zou eens heel goed moeten nadenken of men echt wil wat nu is voorgesteld: herindeling alleen van onderop. Ik bedoel, van het oude voorstel vinden we hélemaal niets meer terug. Ik vraag ik me af of dit bestuur dit wel echt meent. De bestuurders moeten zich afvragen of ze wel bestuurder willen blijven. ‘Hoe ik over de VNG-directie denk? Als bestuurder spreek ik natuurlijk het bestuur aan. Dat hoort zo’, zegt Van de Vondervoort. ‘Wat niet wil zeggen dat ik geen idee heb uit welke koker de voorstellen komen. Maar zoals, gezegd: het bestuur is altijd eindverantwoordelijk.’
Hoe zorgen wij ervoor dat de kosten binnen de overheid omlaag gaan en de kwaliteit van de dienstverlening omhoog. Schaalvergroting is daar een van, samenwerken een andere. Als gemeenten eigen visies hebben, met eigen indentiteiten en waarden, dan wordt het samenvoegen geen succes. Te veel water bij de wijn waardoor de maaltijd verpest wordt.
Samenwerken is dan een betere oplossing. Wat wil je als gemeente zelf, besluitvorming, besturing en regie. Wat kun je samendoen, uitvoering en faciliteren (zowel met mensen als technieken)? Door overeenkomstige zaken samen te doen (of wellicht uit te besteden) kan kostenreductie worden bereikt. Je wil het als gemeente graag zelf doen. Dat is prima en je hoeft het niet alleen te doen.