Rolvermenging bij uitvoeren van taken Den Haag

De gemeente Den Haag heeft moeite met het op afstand laten uitvoeren van gemeentelijke taken. Ambtenaren treden op als bestuurder in uitvoeringsorganisaties, wethouders zijn tegelijkertijd opdrachtgever en toezichthouder. De raad staat juist te veel op afstand. Dat constateert de Rekenkamer Den Haag in het rapport “Moeite met afstand”.

Afval, jeugdhulp en grond 

De Rekenkamer deed onderzoek naar zogenoemde ‘verbonden partijen’ die gemeentelijke taken uitvoeren. Dat zijn private of publieke organisaties waarin de gemeente een bestuurlijk en een financieel belang heeft. Den Haag telt er 44, waaronder diensten voor het inzamelen van afval (Haagse Milieu Service), de inkoop van jeugdhulp (Inkoopbureau H-10), de regionale ontwikkeling­smaatschappij (InnovationQuarter) en de publiek-private grondexploitatiemaatschappij GEM Vroondaal.

Te veel en te weinig afstand

De kritiek op de manier waarop Den Haag sturing geeft dit soort partijen is stevig. Volgens de Rekenkamer heeft het college soms moeite om gepaste afstand te bewaren, terwijl de raad zich juist te veel op afstand heeft geplaatst. Er is te weinig sturing op het beheersen van de risico’s die de samenwerking met zich meebrengt. Zo ontvangt het college over het algemeen wel informatie over de risico’s van de verbonden partijen, maar deelt die nauwelijks met de raad.

Dubbele petten

De rollen tussen gemeente en uitvoerende dienst zijn niet duidelijk gescheiden, constateert de Rekenkamer. Zowel bij wethouders als ambtenaren is dikwijls sprake van rolvermenging. Zo zijn bij twintig verbonden partijen een of meerdere ambtenaren aangesteld als bestuurder. In elf gevallen zijn die ambtenaren als bestuurder zelfstandig of onbeperkt bevoegd. In één geval is sprake van een volledige volmacht. Bij drie verbonden partijen zijn ambtenaren aangesteld als commissaris. ‘De consequentie hiervan kan zijn dat minder optimale beslissingen worden genomen, omdat andere (conflicterende) belangen op de achtergrond meespelen’, aldus de Rekenkamer in een toelichting bij het rapport.

Welk doel

Voor vijf verbonden partijen (waaronder de hiervoor genoemde vier) is nader onderzoek gedaan naar onder andere de besluiten van de gemeente om hieraan deel te nemen. In deze besluiten is vaak uitgebreid omschreven wat het doel van de verbonden partij is, maar staat niet omschreven welk doel de gemeente met de verbonden partij nastreeft of aan welk doel uit de programmabegroting het doel van de verbonden partij gekoppeld is. Dit bemoeilijkt de controlerende taak van de raad.

Onopgemerkt

De gemeenteraad moet veel scherper zijn op de verbonden partijen, volgens de Rekenkamer. Een van de deelconclusies in het rapport luidt: “Het college heeft in de huidige verordening financieel beheer en beleid, zonder de raad hierop te attenderen, de bevoegdheden van de raad ten aanzien van de sturing op verbonden partijen beperkt.” De raad heeft dit niet opgemerkt, maar maakt ook te weinig gebruik van de mogelijkheden om kaders te stellen aan het beleid voor verbonden partijen. Ze heeft de Haagse raad geen visie, beleidsvoornemens en nadere regels opgesteld ten aanzien van verbonden partijen. De andere G4-gemeenten en de Randstadprovincies hebben dat wel, aldus de Rekenkamer.

Aanbevelingen

Het college van burgemeester en wethouders van Den Haag laat in reactie op het rekenkamerrapport weten dat het de aanbevelingen van de rekenkamer grotendeels zal overnemen. Den Haag is al enige tijd bezig om de sturing op verbonden partijen te verbeteren. Zo is een Expertisecentrum Verbonden Partijen in oprichting.