'De tijd van bromsnor is voorbij'

Vrijuit praat Kuijs - zelf korpschef van Brabant Zuid-Oost - over de toekomst van de politie. Hij gaat in op de veranderende rol van burgemeesters in het bestel. Openhartig is hij over de sterkte van de politie en hoe er meer capaciteit vrijgespeeld kan worden.

De Raad van Korpschefs heeft zich vanaf de vorige reorganisatie van de politie in 1993 ontwikkeld als een Raad van Commissarissen van het concern Politie. Kuijs: ‘Het werk en het overleg werd steeds complexer. De korpschefs hebben de verdediging van hun eigen regio’s laten varen. Om aan slagkracht te winnen, zijn we over onze eigen schaduw heen gesprongen. Dat vind ik een voorbeeld van professionaliteit.’

De Raad van Commissarissen heeft deze koerswijziging nog niet met veel tamtam naar buiten gebracht. Reden volgens Kuijs is dat de korpsbeheerders - de burgemeesters van de grootste gemeenten in de 25 politieregio’s - nog verdeeld zijn. Kuijs: ‘Uit respect voor onze bazen hebben we ons bescheiden opgesteld.’ De raad heeft het standpunt neergelegd bij bestuurlijke en politieke hoofdrolspelers.

In het regeerakkoord van het kabinet Rutte-Verhagen komt er één politiekorps, dat valt onder de verantwoordelijkheid van de minister van Veiligheid en Justitie. De 26 regiokorpsen wordt teruggebracht naar tien. De burgemeesters verliezen het beheer over de politie, maar behouden het gezag. ‘Een enorme verbetering’, zegt Kuijs. ‘Bij het beheer moet je het nu eerst nog eens zien te worden met alle korpschefs, korpsbeheerders, het Openbaar Ministerie en de ministers van Veiligheid & Justitie en van Binnenlandse Zaken.’

Natuurlijk is er heel wat afgepraat in de Raad van Korpschefs. Een centraal gestuurde organisatie draagt het risico in zich, dat de top te ver af zit van de werkvloer. Kuijs: ‘Dat gevaar is onderkend. Als we de plannen goed begrijpen, behoudt de politie een bepaalde handelingsvrijheid.’ Een wijkagent blijft kennis leveren en ontvangen. ‘De tijd van Swiebertje en Bromsnor, waar alles in het dorp plaatsvond, is voorbij. Lokale misdaad wordt al snel nationaal en andersom.’ Kuijs noemt een heel scala aan grensoverschrijdend politiewerk: mobiel banditisme, financiële fraude, cybercrime en vrouwenhandel.

Groter is niet altijd beter, weet Kuijs. Hij heeft De Prooi gelezen, het boek van Jeroen Smit over ABN Amro. ‘Daar kunnen we van leren dat we kritisch op elkaar blijven. Loyaliteit is mooi, maar je moet tegenspraak organiseren. Dat zullen we ook doen.’ En er is nog een waarschuwing die de korpschefs ter harte hebben genomen. ‘Bij de vorige reorganisatie, 17 jaar geleden, ging de prestatie omlaag doordat we met onszelf bezig waren. Dat willen we nu voorkomen. De winkel moet op volle sterkte blijven draaien.’

Macht burgemeester

Dat het Korpsbeheerdersberaad nog niet eendrachtig met een advies is gekomen, is niet zo vreemd. De burgemeester raakt de taak van korpsbeheerder kwijt. De minister van Veiligheid en Justitie wordt beheerder en in de praktijk zal doorgaans de nationale korpschef daarover de scepter gaan zwaaien. ‘Volgens ons zou de burgemeester daar niet om moeten treuren. Wat moet die met taken als ICT, HRM en gebouwen? Daar word je als burgemeester niet vrolijk van. Bovendien kan hij zich nu volledig richten op het uitoefenen van het gezag over zijn lokale politie.’

Het wegvallen van de 26 korpsbeheerders heft in één klap het ‘democratische gat’ in het bestel op. Alle burgemeesters worden weer gesprekspartners van de politie - en daarmee ook alle gemeenteraden. Uit het rapport Lokale Politiek over Politie dat begin dit jaar verscheen, blijkt dat raadsleden zware onvoldoendes gaven voor hun invloed op het politiebeleid. Een 4,1 gaven individuele raadsleden voor hun invloed op het politieoptreden in hun gemeente. In een enquête van Binnenlands Bestuur onder burgemeesters zei slechts 40 procent zich als baas van de politie te beschouwen (BB 4, 29 januari).

Kuijs ziet in de nieuwe opzet kansen om de gemeentebesturen meer bij het politiewerk te betrekken.‘Het overleg in de Regionale Colleges is de korpschefs goed bevallen. Raadsleden zouden we graag meer als partner van de politie willen zien. Nu moeten wij als politie vaak het initiatief nemen tot contact. Raadsleden reageren vaak op incidenten. De kennis en het enthousiasme om het politiewerk structureel te volgen, ontbreekt nogal eens.’

Welk bestel er ook is, er is nooit genoeg politie, weet Kuijs. ‘De vraag overstijgt altijd het aanbod.’ Hij zet een quasi streng gezicht: ‘Ons officiele standpunt luidt dat we als politie geen onderscheid maken tussen kerntaken. Dat zijn politieke keuzes die het gezag maakt. Wij bieden uiteraard noodhulp, handhaven en sporen misdrijven op. Daarnaast wordt van ons nog veel meer gevraagd. Hulpverlening, toezicht, zaken waarvan je je af kunt vragen of een andere organisatie die taak niet beter kan doen.’

Kuijs komt op het altijd terugkerende thema als het om politie gaat: de sterkte. Nederland telt zo’n 52 duizend politiemensen. Om die sterkte in stand te houden, is 300 miljoen euro extra nodig. Voormalig minister Ter Horst (PvdA, BZK) liet onderzoeken hoeveel een agent kost. Dat bleek 108 duizend euro per jaar te zijn - salaris, uitrusting, computer, enzovoort. Net als veel sectoren bij de overheid, krijgt ook de politie een bezuiniging opgelegd: 300 miljoen, die gehaald zou moeten worden uit slimmer gebruik van ICT en inkoop. Maar daar valt een dergelijk bedrag bij lange na niet te halen.

Het nieuwe kabinet heeft nu 300 miljoen vrijgemaakt om 3000 extra agenten aan te trekken. Een snel rekensommetje leert dat dit bedrag net genoeg is om de huidige sterkte op peil te houden. Kuijs: ‘Over geld hebben we het niet meer. Er wordt 17 miljard euro bezuinigd en de politie komt er genadig af. Als korpschefs hebben we afgesproken: hier gaan we het mee doen. Punt uit.’

Minder bureaucratie

De Raad van Korpschefs heeft wel ideeën om meer capaciteit vrij te spelen: bureaucratie verminderen, maar ook andere ‘agentenvreters’ aanpakken. Neem het Salduz-arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, dat inhoudt dat een verdachte bij ieder eerste verhoor recht heeft op een advocaat. ‘Daar zijn we jaarlijks 190 rechercheurs aan kwijt zijn.’ Ook de ‘geheimhoudersgesprekken’ kosten veel tijd. Van een telefoontap mogen de gesprekken tussen advocaat en verdachte niet in het dossier komen. Rechercheurs zijn vaak weken bezig om een schoon dossier aan te kunnen leveren.

Kuijs heeft nog een ‘taak’ waar winst te boeken is. ‘De geestelijke gezondheidszorg is veranderd en plaatst mensen als het even kan niet in inrichtingen, maar in de samenleving. Zo komt de “gekte in de samenleving”. Wij moeten mensen met psychoses meenemen, opsluiten, verbaal maken... Onvoorstelbaar veel werk, en er komt alleen maar bij. Als wij ze nou bij een GGZ-instelling kunnen brengen waar ze medische zorg krijgen, dan is dat twee keer winst.’

Het regeerakkoord steekt nog een handje toe: organisatoren van evenementen zouden moeten gaan betalen voor politie-inzet. ‘Absoluut tegen’, zegt Kuijs resoluut. ‘Als politie moet je je niet laten leiden door geld.’ Het is trouwens een fabeltje dat evenementen zoveel menskracht kosten. In Kuijs’ eigen regio haalde PSV in één jaar de halve finale van de Champions League, werd bekerwinnaar en landskampioen. ‘De inzet is roostertechnisch vaak lastig, maar in alle eerlijkheid: wat is zeventig man op een korps van zesduizend koppig korps?’   

Naar een nationale politie
De Tweede Kamer praat maandag met minister Opstelten (VVD) van Veiligheid en Justitie over de politie. Het is een primeur omdat er voor het eerst geen minister van Binnenlandse Zaken bij is. Centraal staat de begroting over 2011 die het vorige kabinet heeft opgesteld. Ook staat op de agenda de ‘doorontwikkeling van het bestel’. De nieuwe regering wil een nationale politie vormen en de 26 korpsen terugbrengen naar tien. Ook wordt gesproken over de verdeling van de sterkte en de financiële situatie bij de dertien regiokorpsen die onder preventief toezicht zijn gesteld.