‘Liberalen onder één dak’, heet het standaardwerk over de geschiedenis van de VVD van Henk Vonhoff. Het is een veelzeggende titel, die laat zien dat de VVD altijd al een bonte verzameling is geweest. Het vrijzinnige, conservatieve en libertijnse gedachtegoed zijn van oudsher in de partij vertegenwoordigd. Dat gaf altijd all spanningen, zoals bijvoorbeeld over het abortusvraagstuk in de jaren zeventig, maar niet dusdanig dat de partij op springen stond.
De VVD en de aanval op de islam
De VVD bestaat zestig jaar, maar de partij is de weg kwijt. De kiezers geven daar blijk van door de liberalen in de steek te laten. Zij…
De intrede van Ayaan Hirsi Ali in de VVD kan gezien worden als het breekpunt. De partij had zich tot die tijd zeer bewust nooit bezig gehouden met het onderwerp religie, omdat dit in de liberale visie puur een privé-aangelegenheid is. Nadat Hirsi Ali samen met Geert Wilders in de Volkskrant ‘de liberale jihad tegen de Islam’ had afgekondigd, was het beest los. Een niet onbelangrijk deel van het electoraat reageerde positief op de aanvallen van de politici op deze religie.
Wilders heeft het stokje van Hirsi Ali overgenomen en vormt een reële bedreiging voor de VVD. Tot nu toe heeft partijleider Mark Rutte aangeschurkt tegen de standpunten van Wilders, zonder de radicaalste daarvan te steunen. Wellicht doet hij dat uit electorale overwegingen of om de rechterflank van zijn partij binnenboord te houden.
Het huis van het liberalisme heeft vele kamers, maar Rutte zou ergens een grens moeten trekken. Hij heeft de liberale geschiedenis mee wanneer hij religie tot privé-aangelegenheid zou benoemen, waar staat en politieke partijen zich niet mee dienen te bemoeien. Dat laatste geldt natuurlijk alleen als beoefenaars van een godsdienst de wet naleven.
Het zal moed vereisen om in de nieuwe VVD-beginselverklaring, die Rutte gaat schrijven, het onderscheid met Wilders in beton te gieten. Bijvoorbeeld door religie als een privézaak te bestempelen en afstand te nemen van het recht om te beledigen, zoals Hirsi Ali en Wilders dat voorstaan. Misschien wordt de VVD er op de korte termijn niet de grootste partij door, maar voor de kiezers is het dan in ieder geval duidelijk wat er liberaal is aan de VVD.
Martijn van der Kooij
