Geld genoeg

Het beloven moeilijke algemene beschouwingen te worden dit jaar. De Rijksbegroting 2022 zal verdedigd worden door een demissionair kabinet, waarvan een aardig aantal bewindspersonen inmiddels is opgestapt. Intussen liggen er talrijke problemen die opgelost moeten worden en waarvoor stevige bedragen nodig zijn. En daarmee stevige politieke steun. En juist die ontbreekt. 

Het demissionaire kabinet koerst af op een minderheidsregering, daar zullen nieuwe verkiezingen weinig aan veranderen. Die minderheidsregering wordt geconfronteerd met een oppositie die zich buitenspel gezet voelt en met een eigen agenda met miljardenclaims komt.

En waarom ook niet?

Als de coronacrisis iets heeft aangetoond, is het wel dat als de nood echt aan de man is, er plotseling maar liefst 80 miljard uit de beurs getrokken kan worden voor noodmaatregelen om de economie draaiende te houden. En de staatsschuld dan? Over de vraag wat een acceptabele staatsschuld is, verschillen de meningen. In het Europese Stabiliteits- en Groeipact hebben de Europese lidstaten afgesproken dat de staatsschuld niet hoger mag zijn dan 60 procent van het bruto binnenlands product. Maar er zijn steeds meer economen die stellen dat een percentage van 80, 90 of zelf 100 procent ook volstrekt acceptabel is. Nederland had een keurige staatsschuld van net iets onder de 50 procent voordat de coronapandemie uitbrak. Ondanks de vele miljarden die het kabinet afgelopen jaar heeft uitgegeven aan steun voor door de coronacrisis getroffen bedrijven, blijft de staatsschuld volgend jaar naar verwachting beperkt tot 57,7 procent van het bbp en daarmee een van de laagste van de Europese Unie.

En het economisch herstel verloopt ook voorspoedig. Hier staat Europa een tekort van 3 procent toe. Dit jaar is het verwachte tekort weliswaar 6 procent, maar in 2022 voldoet Nederland weer ruimschoots aan de Europese norm met een begrotingstekort van 2,4 procent van het bbp. En dat is nog niet eens noodzakelijk ook, want de eurolanden hebben onderling afgesproken dat ze zich voorlopig, in het licht van de coronapandemie, niet aan de afgesproken financiële spelregels hoeven te houden.

In de afgelopen decennia was het begrip ‘bezuinigen’ voor vrijwel ieder kabinet zo goed als een dogma. In grote lijnen zocht politiek rechts de bezuinigingen meer in de hoek van de sociale voorzieningen, terwijl links geld weg wilde halen bij allerlei ondersteuningsmaatregelen en belastingvoordelen voor het bedrijfsleven en bij defensie. Maar niemand die er aan twijfelde dat de koek eindig was en op kon. De laatste anderhalf jaar hebben we echter gezien dat wanneer de nood echt aan de man is, de koek tot ongekende grootte opgerekt kan worden zonder dat de Nederlandse economie daar onherstelbare schade van ondervindt.

Dat gegeven kan wel eens een grote maatschappelijke impact hebben. Veel mensen zullen zich afvragen of de keuze om voor belangrijke zaken al dan geen miljarden uit te trekken gegrondvest is in het gegeven dat het geld er niet is, of omdat de wil er niet is. Als er tientallen miljarden uitgetrokken kunnen worden voor een coronapandemie, waarom dan niet voor klimaatmaatregelen? Of zijn die minder belangrijk? En wat te denken van de woningcrisis? De jeugdzorg? En is die hogere pensioenleeftijd wel echt nodig? Wat heeft prioriteit? Wat niet? Waar een politieke wil is, is immers een weg.

Natuurlijk, ook in het post-coronatijdperk is het budget niet oneindig. Maar als steeds meer economen stellen dat een fors hogere staatsschuld volstrekt acceptabel is en landen om ons heen laten zien dat ze het Stabiliteits- en Groeipact meer als een goedbedoeld advies zien dan als bindende regelgeving, zal het moeilijk zijn de burger daarvan te overtuigen. Zeker als we tegelijkertijd opgescheept zitten met een parlement waar tegenstellingen en profileringsdrang belangrijker zijn dan het tot stand brengen van degelijk beleid om de grote problemen waar de samenleving voor staat het hoofd te bieden. In zo’n klimaat moeten we er niet gek van opkijken als de burger zich niet langer laat afschepen met de boodschap dat er geen geld is voor bepaalde zaken. Het geld, dat is er blijkbaar wel. Waar vooral een gebrek aan is? Duidelijke beleidskeuzes van een missionair kabinet.

Eric de Kluis