‘Naar één Kamercommissie sociaal domein’

Er moet één parlementaire commissie komen die de ontwikkelingen in het sociale domein in de gaten houdt en zo nodig het kabinet ter verantwoording roept. Dat bepleit voorzitter Han Noten van de Transitiecommissie Sociaal Domein (TSD), die haar eerste verslag uitbrengt aan het kabinet. Nu is die taak verdeeld over aparte Kamercommissies voor zorg, werk, binnenlandse zaken.

Enorme prestatie

Volgens Noten hoefde de commissie nergens in te grijpen. Gemeenten garanderen per 1 januari 2015 de continuïteit van zorg en ondersteuning. Een ‘enorme prestatie’ in de ogen van de TSD, die zich naar eigen zeggen heeft opgesteld als gesprekspartner, niet als politieagent. Een soepele overgang stond voorop.

 ‘In de volgende fase gaan we dieper in op de duurzaamheid van de afspraken, onder meer op het gebied van financiën, regionale samenwerking, contracten, bedrijfsvoering, informatievoorziening en privacy,’ aldus Noten. Daarna beoordeelt de commissie, die gerekend vanaf afgelopen zomer twee jaar lang in functie blijft, of er daadwerkelijk innovatie plaatsvindt in de uitvoeringspraktijk. Daarvan is nu nauwelijks sprake, omdat veelal bestaande afspraken worden voortgezet. ‘Vernieuwing krijg je door rust te creëren.’

Nieuwe verhoudingen

De transities vragen niet alleen om een nieuwe uitvoeringspraktijk, maar ook om nieuwe bestuurlijke verhoudingen. De commissie drukt de Tweede Kamer op het hart niet op de stoel van gemeenteraden te gaan zitten. De politieke verantwoordelijkheid ligt primair bij het lokale bestuur: ‘De 150 Kamerleden worden vervangen door meer dan 9000 raadsleden.’ Het Rijk krijgt een meer randvoorwaardelijke rol. Het proces vergt ‘bestuurlijke rolvastheid en een voortdurende dialoog met gemeenteraad en Tweede Kamer,’ schrijft Noten.

Regelreflex onderdrukken
De TSD doet een stevig beroep op Kamer, kabinet en gemeenteraden om niet voortdurend om stuurinformatie te bedelen of aan te dringen op meer interventiemogelijkheden. Een van de grootste uitdagingen moet zijn ‘de regelreflex te onderdrukken’. De commissie twijfelt er niet aan of er zullen zich incidenten voordoen. Maar die moeten niet te snel worden toegeschreven aan de 3D-operatie. Verder waarschuwt de TSD voor ‘het dilemma van de dubbele verlangens’: lokaal maatwerk en voor burgers gelijkheid eisen, experimenteren maar tevens protocolleren. En bij het realiseren van betere zorg kan de kost voor de baat uitgaan, waarschuwt de commissie. 

Bredere samenwerking

De TSD wijst gemeenten erop dat de decentralisaties niet beperkt moeten blijven tot de directe terreinen zorg, ondersteuning en participatie, maar dat bredere samenwerking nodig is. ‘Samenhang is ook te vinden in wonen, passend onderwijs, veiligheid/overlast en arbeidsmarkt.’ In sociale (wijk)teams wordt de verbreding vaak al zichtbaar. ‘Daar zijn leraren, corporaties en wijkagenten op casusniveau betrokken. Daar vindt vernieuwing plaats, op het schakelpunt en in contact met de burger. Die beweging moet worden versterkt.’

Zorgprogramma's
Participatie heeft tot nu toe weinig aandacht gekregen, is de TSD opgevallen. Arbeidsgehandicapten die voortaan onder de verantwoordelijkheid van gemeenten vallen zijn vaak geplaatst in zorgprogramma’s. ‘Investeren in participatie nu heeft een positief effect op zorgkosten later.’