Meeste bezwaren over sociaal domein

De meeste bezwaarschriften die bij gemeenten worden ingediend, gaan over het sociaal domein. Daarbinnen wordt over besluiten binnen de Participatiewet het vaakst bezwaar aangetekend. Opvallend weinig bezwaarschriften ontvangen gemeenten over de Jeugdwet.

Onderzoek

Dat blijkt uit onderzoek onder 46 gemeenten door Binnenlands Bestuur. Die 46 gemeenten krijgen jaarlijks tienduizenden bezwaarschriften binnen. Over ruimtelijke ordening, de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) en handhaving, over subsidies en verkeersbesluiten. Maar inwoners klimmen veruit het vaakst in de pen om bezwaar te maken tegen besluiten of beschikkingen die onder bijvoorbeeld de Participatiewet en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015) vallen. Over de Jeugdwet krijgen gemeenten nauwelijks bezwaarschriften binnen.

Bijstandsuitkering

Binnen het sociaal domein worden veruit de meeste bezwaarschriften over de Participatiewet ingediend. Zo ging in 2015 83 procent van het totaal aantal ingediende bezwaarschriften over de Participatiewet, 16 procent over de Wmo en 1 procent over de Jeugdwet. In 2016 en 2017 steeg het aandeel bezwaarschriften over de Participatiewet naar respectievelijk 85 en 89 procent. De meeste bezwaarschriften over die zogeheten P-wet, gaan over een bijstandsuitkering, zo geven gemeenten aan, en bijvoorbeeld beduidend minder over re-integratie.

Conflict-opwekkend

Het hoge aantal bezwaarschriften over de Participatiewet verbaast Gijsbert Vonk, hoogleraar socialezekerheidsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, niet. De ‘repressieve wetgeving’ zoals Vonk het noemt, leidt tot veel bezwaarschriften. Gemeenten zijn verplicht bij overtreding van de regels, boetes op te leggen of een deel van het uitkeringsbedrag terug te vorderen. ‘Een sanctie en een boete is altijd conflict-opwekkend en het raakt mensen direct in hun portemonnee.’  

Versoberen

Binnen de Wmo kwamen, zeker in 2015, veruit de meeste bezwaarschriften binnen over de huishoudelijke hulp. Veel gemeenten versoberden direct na de decentralisaties de huishoudelijke hulp, stopten er zelfs mee of gingen over van een systematiek van het toekennen van uren naar resultaatgericht indiceren (‘schoon en leefbaar’).

Minder ‘gejuridiseer'

Nauwelijks bezwaarschriften komen in de meeste gemeenten binnen over de Jeugdwet. ‘Het gaat hier vaak om feitelijke dingen, zoals wachttijden, de juiste persoon op de casus zetten, wanneer kan een kind uit huis worden geplaatst, of wanneer komt een psychiater langs. Dit soort zaken wil je in samenspraak regelen, zonder dat je daar elkaar met formele bezwaarschriften om de oren gaat slaan. Er is veel minder ‘gejuridiseer’’, aldus hoogleraar Vonk.

Ongegrond

Bezwaarmakers kunnen uiteindelijk naar de bestuursrechter, als gemeenten niet of onvoldoende aan hun bezwaar tegemoetkomt, of als het bezwaar ongegrond wordt verklaard. Het percentage rechtszaken dat over de Wmo 2015 wordt gevoerd neemt toe, zo blijkt uit het onderzoek. Rondom de Participatiewet is het aantal rechtszaken redelijk stabiel. Rondom de Jeugdwet zijn in de periode 2015 tot 1 oktober dit jaar zo’n veertigtal rechtszaken gevoerd.

Hoger beroep

Deze trend is terug te zien in het overzicht van het totaal aantal ingestroomde hoger beroepszaken dat vanaf 2015 tot 24 oktober bij de Centrale Raad van Beroep (CRvB) is binnengekomen. Veruit de meeste hoger beroepszaken worden over de Participatiewet gevoerd. In 2015 werd in 170 beroepszaken over de Participatiewet beroep ingesteld bij de CRvB. Dat aantal steeg flink in de jaren daarna: 1.175 in 2016 en 2.265 in 2017. De teller stond op 24 oktober dit jaar op 1.800 ingestroomde hoger beroepszaken over de Participatiewet, zo blijkt uit het overzicht dat de CRvB op verzoek van Binnenlands Bestuur heeft gemaakt. Over de Wmo 2015 kwamen in 2015 de eerste 16 beroepszaken binnen bij de CRvB. Ook hier steeg het aantal naar 271 in 2016, zakte iets terug naar 204 zaken in 2017 en steeg dit jaar weer naar 217. Rondom de Jeugdwet zijn tot nu toe 56 hoger beroepszaken binnengekomen: 3 in 2016, 21 in 2017 en 32 tot 24 oktober dit jaar.

Verantwoording onderzoek

Binnenlands Bestuur benaderde voor het onderzoek naar bezwaarschriften in (met name) het sociaal domein eind september 65 gemeenten, verspreid over heel Nederland, groot en klein. 46 gemeenten vulden de vragenlijst in. Niet alle gemeenten hebben alle vragen ingevuld. Bezwaarschriften over belastingen zijn buiten beschouwing gelaten.  

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 21 van deze week (inlog). De komende week verschijnen meer artikelen over het onderzoek op de website.