UWV belooft coulance richting WIA-gedupeerden

Door een structureel tekort aan keuringsartsen stapelen bij UWV de aanvragen voor een uitkering wegens arbeidsongeschiktheid zich op. Mensen die er geen recht op blijken te hebben, moeten maanden aan voorschotten terugbetalen, oplopend tot wel 15.000 euro. De Landelijke Cliëntenraad (LCR) van UWV luidt de noodklok. UWV belooft rekening te houden met persoonlijke omstandigheden en zoekt een passende oplossing.

Noodklok
Aanvragers zouden volgens de wet binnen acht weken na hun aanvraag van een uitkering wegens arbeidsongeschiktheid (WIA) uitsluitsel moeten krijgen, maar de wachttijden lopen soms wel op tot negen maanden of zelfs een jaar, meldt De Telegraaf. Het voorschot dat de aanvragers ontvangen in de tussenliggende maanden moet na een (gedeeltelijke) afwijzing van de uitkering (deels) worden terugbetaald. Dat levert vaak heel veel problemen op bij de aanvragers en zelfs zodanig dat mensen in de schulden raken, schrijft de Landelijke Cliëntenraad (LCR) die nu dan ook de noodklok luidt.

Terugbetalen
Recent heeft de LCR een meldpunt ingesteld, waar al tientallen klachten zijn binnengekomen. Op haar website geeft de cliëntenraad het voorbeeld van een 54-jarige vrouw die tien maanden op haar keuring moest wachten en over die maanden 10.000 euro moest terugbetalen. Daartoe was ze niet in staat, want ze had geen andere inkomsten gehad en moest gewoon haar vaste lasten betalen. In andere gevallen gaat het zelfs om een bedrag van 15.000 euro dat moet worden terugbetaald. Wanneer er niet verrekend kan worden of een uitkering lager is dan het voorschot, vindt er volledige of gedeeltelijke terugvordering plaats, meldt UWV. Bij ongeveer 15 procent van de verstrekte voorschotten moet geld terugbetaald worden. In 2020 kregen 11.000 mensen een voorschot. Ongeveer 1600 mensen moesten gemiddeld 3000 euro terugbetalen.

Tekort aan keuringsartsen
Oorzaak van de lange wachtperiodes ligt in het structurele tekort aan keuringsartsen, weet ook de LCR. Maar de raad vindt ook dat dit personele probleem van UWV niet afgewenteld moet worden op de mensen die moeten worden gekeurd. Voorheen werd de Ziektewetuitkering doorbetaald tot aan het moment dat het arbeidsongeschiktheidspercentage was vastgesteld. Dat is dus veranderd in een voorschot dat dus eventueel moet worden terugbetaald. Een onredelijke gang van zaken, meent de LCR, omdat iemand niet weet waar hij of zij aan toe is. Iemand kan niet een baantje erbij nemen of andere maatregelen nemen. ‘Hier moet echt een oplossing voor komen’, zegt Peter van Leeuwen van de LCR in De Telegraaf. ‘Het kan niet zo zijn dat een capaciteitsprobleem bij UWV financieel wordt afgewenteld op burgers.’

Wanhoop nabij
Daarom is het volgens de LCR van belang om zoveel mogelijk signalen van mensen te krijgen over de te late keuringen en terug te betalen voorschotten. Mensen die uiteindelijk minder dan 35 procent arbeidsongeschikt worden verklaard en dus geen uitkering krijgen, kunnen zich eveneens melden, aldus de raad op haar site. In De Telegraaf stelt een re-integratiecoach dat mensen soms 'de wanhoop nabij' zijn. Sommigen geven het advies om, als het financieel niet nodig is, dan maar geen voorschot te nemen, maar dan bestaat de kans dat de aanvragen het recht op de WIA-uitkering juist verspeelt.

Passende oplossing
UWV (h)erkent het probleem, laat een woordvoerder weten, en werkt, in overleg met SZW, aan een passende oplossing. 'We verwachten daar binnenkort meer over te kunnen vertellen.' Hij wijst ook op het jaarverslag, waarin al gewag werd gemaakt van de stijging van het aantal beoordelingen dat niet binnen de wettelijke termijn wordt afgerond. Naast de toenemende 'mismatch' tussen vraag en aanbod van sociaal-medische beoordelingen komt dat ook door de coronamaatregelen, waardoor tijdelijk geen of minder fysieke spreekuren konden worden gedaan. Dat leidde weer tot een toename van het aantal voorschotten en ook tot een stijging van het aantal terugvorderingen.

Ruime betalingsregeling
Dat kan ervoor zorgen dat mensen met terugwerkende kracht een periode geen inkomen hebben. UWV noemt dat 'vervelend' voor de cliënten, 'te meer daar zij geen invloed hebben op de vertraging'. 'Dit is bij ons bekend en erkennen wij ook als probleem. Vandaar dat er in overleg met het ministerie van SZW aan een passende oplossing wordt gewerkt.' UWV begrijpt dat terugbetalen soms moeilijk kan zijn voor mensen. 'Daarom wordt dan altijd zoveel mogelijk rekening gehouden met persoonlijke en financiële omstandigheden van mensen. Een ruime betalingsregeling is mogelijk en als mensen niet in staat zijn af te lossen, kan dit leiden tot een opschorting of zelfs kwijtschelding van de invordering. UWV houdt hierover persoonlijk contact met mensen, laat de uitvoeringsinstantie weten.

Meldpunt Herstelactie
Afgelopen mei richtte UWV nog een speciaal team in, nadat gebleken was dat honderden cliënten de afgelopen jaren gedupeerd waren door foute beoordelingen van arbeidsongeschiktheid. Op dat moment hadden zich bij het Meldpunt Herstelactie al 175 gedupeerden gemeld. Het zou in totaal gaan om een groep van 2100 mensen met een WIA-uitkering tussen 2006 en 2010. Het team helpt de slachtoffers met ‘een passende oplossing en compensatie’, liet UWV toen weten. Of dat nu ook gebeurt, is nog niet bekend, maar dus wel dat een 'passende oplossing' wordt gezocht. 'Daarnaast is van belang dat er een structurele oplossing komt om de mismatch tussen vraag en aanbod van sociaal-medische beoordelingen te verminderen.'

Nieuwe werkwijze
Minister van SZW Wouter Koolmees heeft de Tweede Kamer in april geïnformeerd over dit vraagstuk en voorgenomen maatregelen. UWV maakt de komende jaren de omslag naar een nieuwe werkwijze voor sociaal-medische dienstverlening en er wordt gewerkt aan een effectievere inzet van verzekeringsartsen bij de uitvoering van de Ziektewet. Maar om echt een eind te maken aan de mismatch tussen vraag en aanbod van de sociaal-medische beoordelingen is meer nodig, zoals een wijziging in werkwijzen en wet- en regelgeving, schreef de minister. Daar horen ingrijpende keuzes bij. Koolmees gaat hierover in gesprek met onder meer sociale partners. Verdere besluitvorming hierover is aan een volgend kabinet.