Registratie verblijfstatus verdachte mag niet

Voor de politie is er geen wettelijke grondslag voor het (tijdelijk) registreren van de juridische verblijfsstatus van verdachten, aangezien het doel bij een aanhouding voor diefstal of beroving strafrechtelijke vervolging is. Dat schrijft de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema in reactie op een motie van enkele raadsleden die hierom vroegen vanwege rovende asielzoekers in de stad.

Zorgen over diefstallen
VVD, Forum voor Democratie en CDA wilden naar aanleiding van berichtgeving in de Telegraaf en uitlatingen van de Amsterdamse politie erover beter in beeld krijgen welke personen betrokken zijn bij berovingen en zakkenrollerij in het centrum en met name welk aandeel statushouders daarin hebben. Met die informatie denken zij de diefstallen effectiever te kunnen bestrijden. Halsema had de motie ontraden, aangezien er dus geen wettelijke grondslag is voor deze registratie. De partijen stelden ook in moties voor om (super)snelrecht toe te passen bij deze criminele activiteiten, het in burgerkleding opererende doelgroepenteam zakkenrollers bij de politie in stand te houden en gebiedsverboden op te leggen voor zakkenrollers en straatrovers.

Zakkenrollersteam niet opgeheven
Halsema noemt alle drie deze moties overbodig. Het Openbaar Ministerie past al (super)snelrecht toe bij de afhandeling van zaken met zakkenrollerij en straatroof. Aandringen is om die reden niet nodig. Het OM heeft ook een zelfstandige bevoegdheid en verantwoordelijkheid voor het vervolgen van strafbare feiten en legt hierover verantwoording af aan de minister van Justitie en Veiligheid. Verder is het opheffen van het doelgroepenteam volgens Halsema nu niet aan de orde. Ze wijst er wel op dat de politiecapaciteit in brede zin onder druk staat. ‘Dit geeft aanleiding tot het maken van nog nader te bepalen keuzes. Het doelgroepenteam is echter met bestuurlijk mandaat ingesteld en kan alleen na besluitvorming in de driehoek worden opgeheven.’

Daling straatroof en zakkenrollerij
Over de veronderstelde misdaadgolf schrijft Halsema dat politiecijfers aangeven dat straatroven en zakkenrollerij in het centrum sinds 2015 jaarlijks dalen. In 2018 waren er bijna 40 procent minder straatroven dan in 2015 en 45 procent minder gevallen van zakkenrollerij. De daling van het laatste lijkt door te zetten in 2019, waar het eerste stabiliseert. De burgemeester zal de raad nog informeren over het aantal arrestaties van het doelgroepenteam in 2019. Verder zijn zakkenrollerij en straatroof al een grond voor gebiedsverboden, zowel binnen als buiten de aangewezen overlastgebieden.

'Kijk toch naar registratie'
In het (uitgestelde) debat over de kwestie zei VVD-fractievoorzitter Marianne Poot dat het niet waar kan zijn dat mensen die hier veiligheid en vrijheid zoeken de veiligheid van anderen in gevaar brengen. Ze begrijpt dat er geen wettelijke grondslag voor registratie van verblijfstatus is, maar volgens haar kan dit nog steeds, in overleg met het OM, worden bekeken. Ze wil dat Halsema ook met Ter Apel in gesprek gaat om te bekijken of ze kunnen worden tegengehouden. Ze vraag zich af waarom gebiedsverboden niet worden opgelegd en supersnelrecht lijkt ook niet te gebeuren als Poot agenten daarover spreekt.

'Hanteer een nieuwe code'
FvD-fractievoorzitter Annabel Nanninga wil dat Halsema er bij minister Grapperhaus op aandringt om mensen die criminele activiteiten plegen, waar drie jaar of meer voor staat, uit te zetten. Ook wil ze projectcodes toevoegen, zoals ‘vlin’ en ‘moba’ (mobiel banditisme). ‘Laat de politie een code kiezen en die altijd toepassen bij asielcriminaliteit.’ Het instrument bestaat al, maar wordt volgens Nanninga inconsequent toegepast. ‘Het is niet naar personen terug te voeren, alleen naar het type dader. Haal die codes periodiek op, zodat de verdeling over de stad duidelijk is en deel deze dan met de raad.’
CDA’er Diederik Boomsma wil in aanvulling weten in hoeverre deze misdaad georganiseerd is.

Geen misdaadgolf
Burgemeester Halsema begint in haar reactie met het 'goede nieuws'. ‘Er is geen misdaadgolf in het centrum van Amsterdam. De afname sinds 2015 kun je niet negeren, al zou er een vermindering van aangiftebereidheid kunnen zijn.’ Ze bevestigt berichtgeving dat er 750 aanhoudingen waren in 2017 en dat ‘mobiel banditisme’ kan worden vastgelegd. ‘Maar daar vallen ook Europeanen tussen.’ Uit ervaringen van de politie blijkt dat zij uit de veilige landen komen. ‘Maar dat zijn ervaringen, geen cijfers. Dat is niet hard.’ Voor 2017 en 2018 ontbreekt een goede cijfermatige onderbouwing. ‘Maar het is geen klein probleem.’

Stadsverbod kan niet
Privacywetgeving verhindert registratie naar etniciteit. Halsema is bereid tot overleg met Ter Apel. Ze stelt dat gebiedsverboden niet moeten worden overschat. ‘Ze gaan dan naar een andere wijk toe en ze kunnen overtreden worden, dus kun je ze weer tegenkomen.’ Een gebiedsverbod voor heel Amsterdam is niet mogelijk, omdat het niet proportioneel is. Je kunt het niet gebruiken om iemand uit de stad te verbannen.’ Of een ov-verbod kan, gaat ze nog uitzoeken.

Overleg met OM over nieuwe code
Hoofdcommissaris Frank Paauw is ook aanwezig en wijst erop dat ‘vlin’ een tijdelijke code was tijdens de piek van de asielinstroom. ‘Moba’ wordt wel gebruikt, maar dat is een generieke code en daarin zit dus ook de beperking.’ Paauw is verklaard voorstander van supersnelrecht, ‘maar dan moet alles kloppen’. Als het misgaat, kun je het al niet toepassen. ‘Je wilt zo snel mogelijk rechtspreken, maar er zit wel eens wat in tussen de wens en de praktijk.’ Nanninga vraagt of het technisch en wettelijk mogelijk is een nieuwe projectcode toe te voegen. Volgens Paauw is er een code gekozen voor heel Nederland (moba). De kans op een nieuwe aparte code in Amsterdam lijkt hem klein, maar hij zal erover in gesprek gaan met het Openbaar Ministerie.

Berovingen niet 'georganiseerd'
Poot is blij met de toezegging om het er met Ter Apel over te hebben. Bij de adresregistratie moet het volgens haar toch mogelijk zijn op woonregio te selecteren en een beeld te krijgen van betrokkenheid van asielzoekers bij zakkenrollerij en berovingen. Paauw zegt dat pas veel later of zelfs niet duidelijk wordt waar iemand verblijft. Op de vraag van Poot of de informatie in de systemen dan betrouwbaar genoeg is, antwoordt Paauw dat wordt ingevoerd wat iemand opgeeft. ‘En dat is niet altijd de juiste woonplaats.’ Over de mate van organisatie van de berovingen zegt Paauw dat hij denkt dat het of individuele situaties zijn of gelegenheidssituaties en niet echt georganiseerde bendes.’ Halsema sluit af met de opmerking dat ze er voorstander van is om de politie niet teveel met registratie te belasten.