Grote grijze zone tussen tegenprestatie en re-integratie
Vorige week hield Divosa een verkennende bijeenkomst met medewerkers van vijftig gemeenten over de tegenprestatie die gemeenten vanaf 2012 van bijstandsgerechtigden mogen vragen. Het ging over wat nieuw is aan de verplichtstelling vanaf 2014 en hoe gemeenten daarmee omgaan. ‘Kennis opdoen stond centraal’, aldus Paas. Zelf leerde hij over het grensvlak tussen wat nieuw is en de re-integratie die er nu al is. ‘Daartussen zit een geweldige grijze zone. De vraag is wanneer iets past in een tegenprestatie en wanneer niet. De filosofie van de tegenprestatie is dat je iets doet voor je uitkering. De filosofie van re-integratie dat je iets doet voor jezelf, je eigen ontwikkeling. Kamerlid Sjoerd Potters (VVD) kwam vertellen dat het van belang is om zelf meer perspectief te hebben. Er is dus veel ruimte.’

Bijstandsgerechtigden aanschrijven
Verschillende gemeenten, zoals Lingewaard, Zutphen en Huizen, zijn al bezig met een vooral pragmatische benadering, vertelt Paas. ‘Met als uitgangspunt dat je zelf verantwoordelijk bent voor je leven.’ Liever nog wijst hij op het voorbeeld van Groningen waar een paar jaar geleden alle bijstandsgerechtigden die niet in een traject zaten werden aangeschreven. ‘Zij lieten hun een map zien met werkzaamheden die ze ook zouden kunnen doen. Velen vonden dit een verademing, omdat ze niet de standaardcorrespondentie van “je moet dit en dat” kregen. Van anderen hoorden ze niets terug. Die hebben ze nogmaals aangeschreven en bij nogmaals geen gehoor wisten ze dat ze aan die “bijzondere aandacht” moesten besteden.’

Ze moeten er zelf beter van worden
In het Nederlands Dagblad zegt Paas dat gemeenten mild zijn bij het eisen van een tegenprestatie van bijstandsgerechtigden. ‘Veel gemeenten werken uit het perspectief dat bijstandsgerechtigden er zelf beter van worden. De tegenprestatie kun je vanuit het perspectief van de re-integratie bekijken. Dan zijn er prima mogelijkheden.’

Iets terugdoen zit er diep in

Paas vindt het initiatief Workfirst een goed voorbeeld. In dat project werden werklozen naar de sociale dienst gestuurd en werd ze verteld dat er goed nieuws was: ze konden morgen om 9 uur beginnen bij de sociale werkplaats. Daar konden ze naast een baan zoeken ook werken. 'Divosa en de Inspectie Werk en Inkomen hebben die aanpak geëvalueerd: iedereen was positief over wat het had betekend. Belangrijk was dat ze aan het werk werden gezet. Werklozen vonden het fijn dat ze iets terug konden doen. Daar was die aanpak niet voor bedoeld, maar dat zit er toch diep in. Dat vind ik heel interessant.'

Kansen bijstandsgerechtigde staan bij gemeenten voorop
Paas vond het opvallend dat gemeenten bijna allemaal de kansen van de bijstandsgerechtigde voorop stelden in plaats van wat de tegenprestatie de samenleving oplevert. 'Ze vinden het belangrijk dat hun klanten er wat aan hebben, terwijl ik had verwacht dat ze het belangrijk vonden dat ze iets terugdoen voor hun uitkering.' 
 

Laat bijstandsgerechtigden zelf werk kiezen

De vraag is wat gemeenten straks precies voor extra gereedschap krijgen. 'Het is handig om mensen zelf te kunnen laten kiezen of dat ze zelf werkzaamheden bedenken. Leg de ordners klaar en laat ze daar uit kiezen. En als ze niets kiezen? Nu is al niets vrijblijvend. Als we denken dat het goed is, dan kan het al.' 

Geen voorstander verplichte kaders

Grootste toegevoegde waarde van de verplichting is dat gemeenten na moeten denken over wat ze bijstandsgerechtigden bieden, vindt Paas. 'Ik ben niet zo'n voorstander van verplichte kaders, maar gemeenten kunnen hier prima mee uit de voeten.'