Ondermijningsbeleid Grapperhaus ‘heel reactief’

Minister Grapperhaus wil een deel van de beloofde (eenmalige) financiële injectie van 110 miljoen euro tegen ondermijning besteden aan het tegengaan van normalisering van drugsgebruik door er gemeenten mee te ondersteunen en voor ‘intensieve publiekscampagnes’. Machteld Busz, directeur van stichting Mainline en bestuurder van het Poppi Drugs Museum Amsterdam zet vraagtekens bij de effectiviteit en functionaliteit van dergelijke campagnes.

Grapperhaus kondigt ‘intensieve publiekscampagnes’ aan. Wat ziet u dan voor u?
‘Er worden nog weinig details gegeven. Er zijn eerder zulke proefballonnen opgelaten. Ik zet mijn vraagtekens bij de effectiviteit van zulke campagnes. Volgens het Trimbos Instituut zouden dergelijke campagnes afschrikwekkend kunnen werken voor met name niet-gebruikers. Een kleine groep gebruikers zal stoppen met gebruik, maar eigenlijk hebben zulke campagnes weinig effect. Sterker nog, ze zijn vaak aan de stigmatiserende kant, waardoor gebruikers in het verdomhoekje worden gezet met alle gevolgen van dien. Mensen schamen zich voor hun gebruik en melden dat niet meer als ze terechtkomen bij een EHBO of ziekenhuis. Dat is niet functioneel.’

Hoe zou een publiekscampagne er volgens u uit moeten zien?
‘Laat drugsgebruik een eigen verantwoordelijkheid zijn en richt je op de publieke gezondheid. De drugscriminaliteit is een groot probleem, waar ook gebruikers verantwoordelijkheid voor dragen, maar nu zet Grapperhaus alleen partijen tegenover elkaar. Zijn beleid voelt heel reactief. Er is geen sprake van een diepere analyse of een evidence-based aanpak. Dat geldt ook voor de aanpak van ondermijning. Uit wetenschappelijke publicaties blijkt dat een hardere aanpak, repressie, leidt tot meer criminaliteit en de vorming van (gewelddadige) monopolies. En tot meer politiecorruptie. Zijn beleid is niet allesomvattend. Hij zou met alle partijen om tafel moeten gaan zitten en kijken naar wat werkt, wat de impact is op de drugseconomie en hoe partijen kunnen samenwerken. Overigens vind ik zijn plannen om de weerbaarheid in de wijk te vergroten wel interessant. Maar dat gaat ook over het verbeteren van de sociale omstandigheden, waardoor jongeren meer keuzes krijgen en meer kans op werk en opleiding. Het is wel zuur dat in eerdere jaren juist veel sociale voorzieningen zijn wegbezuinigd. Het is positief om te kijken naar opvang van jongeren, maar bed het in een integraal systeem van beleid in met een consistente lange termijnvisie.’

De minister schrijf in zijn Kamerbrief dat hij 'op korte termijn met alle betrokken partijen in overleg zal treden over de inzet van de 110 miljoen'. Zijn jullie ook benaderd?
‘Wij hebben vaak een oproep gedaan dat we graag in gesprek gaan, want wij hebben een aardig beeld van het veld. Maar we zijn niet uitgenodigd. Wat daarvoor de reden kan zijn? Het zijn altijd de vaste partijen die aan tafel zitten, zoals Trimbos. Maar zij vertegenwoordigen niet per se het perspectief van de gebruiker en hebben daarbij een belang: zij voeren veel klussen uit voor de overheid en zullen waarschijnlijk ook die publiekscampagne doen. En dat terwijl meer onafhankelijke stemmen nodig zijn. De politie is ook niet tevreden: er zijn tekorten op lokaal niveau, personeel gaat naar die nieuwe unit. Dat zijn grote issues. Wat ontbreekt is het algemene doel: een veilige en gezonde maatschappij. Daarvoor moet je nieuwe routes uitstippelen en creatiever zijn dan nu. Ja, dat betekent bijvoorbeeld regulering van middelen. Als je reguleert, dan is meer staatscontrole mogelijk. Ik zeg niet dat regulering per se de heilige graal is, maar als je wilt ingrijpen in de economische verdienmodellen van criminelen, dan hoort reguleren een serieuze optie te zijn.’

Hoe zou jullie stichting of het drugsmuseum gemeenten kunnen bijstaan?
‘De aanpak van Mainline is wel geaccepteerd als bewezen effectief voor de publieke gezondheid. Het Poppi Drugs Museum speelt een rol in het publieke debat, we brengen partijen bij elkaar en willen een diepere laag bereiken. We prikkelen, zwengelen het debat aan en zetten daar onder meer kunst voor in.’

Eerder deden jullie een crowdfundingactie om als museum in een pand in Amsterdam terecht te kunnen. Hoe is het daarmee afgelopen?
‘De crowdfundingactie is geslaagd. We zitten nu in de start up fase en ontplooien verschillende initiatieven, zoals aanstaande woensdag een avond over drugs en spiritualiteit. Er komen in de nabije toekomst allerlei onderwerpen aan bod via pop up events, foto exposities en virtual reality-ervaringen.’

De gemeente Amsterdam had toegezegd jullie te helpen met het vinden van een geschikt pand in Amsterdam. Helpt het dan dat jullie voorzitter, Victor Everhardt, nu wethouder in Amsterdam is geworden of is dat juist lastiger vanwege mogelijke belangenverstrengeling?
‘Het is duidelijk dat Victor niet kon aanblijven als Mainline's voorzitter na zijn overstap naar Amsterdam. Hij heeft afscheid van ons genomen en we zoeken een nieuwe voorzitter. Er lag inderdaad wel een toezegging van de gemeente dat ze met zoeken zouden helpen. Vooralsnog gaat het om een tijdelijke locatie. We doen nu vooral pop up, pas over twee of drie jaar willen we naar een vaste locatie.’