Jeugdhelpers meester in ‘professioneel improviseren’

Bestuurders en professionals maken zich als gevolg van de corona-crisis ernstig zorgen over kwetsbare gezinnen. Tegelijk zien ze tot hun opluchting dat hulp- en zorgverleners snel hun bedrijfsvoering en werkwijze aanpassen, nu zij nauwelijks nog ‘achter de voordeur’ komen.

Alert

Volgens de Utrechtse wethouder Eelco Eerenberg (D66) waren gemeenten, jeugdzorgaanbieders, buurtteams en het onderwijs na de schoolsluiting meteen alert op een mogelijke toename van onveiligheid in gezinnen of meer relationele spanningen. Ook de Raad voor de Kinderbescherming heeft daarop gewezen. Volgens de wethouder wordt extra gelet op kinderen en jongeren die thuis te maken hebben met huiselijk geweld, psychiatrische of verslavingsproblematiek van ouders, een verstandelijke beperking of andere omstandigheden. Kinderen met gedragsproblematiek of psychische klachten zijn soms beter af in een schoolse setting. ‘Onze zorgen betreffen vaak gezinnen die al op de radar stonden.’

Alternatieve opvang

Utrecht heeft scholen, zorg- en welzijnsaanbieders vrijwel direct benaderd met het verzoek om voor kinderen in de gevarenzone alternatieve vormen van opvang, activiteiten en begeleiding te organiseren. Scholen hebben naar zijn zeggen niet afgewacht tot minister Slob van (Basis en Voortgezet Onderwijs) daarop aandrong. In Utrecht worden volgens Eerenberg op de meeste scholen tussen de vijf en tien kinderen opgevangen. De aantallen verschillen per dag, onder meer doordat de roosters van ouders met vitale beroepen verschillen. Op enkele grotere locaties gaat het om twintig tot vijftig kinderen. Daartussen zitten ook kinderen die worden opgevangen vanwege een onveilige thuissituatie.

Projectleider

Met alle restricties zijn de professionals volgens Eerenberg meesters in ‘professioneel improviseren’. Utrecht heeft vanwege de bijzondere omstandigheden een projectleider aangesteld die het overzicht houdt en aanspreekpunt is voor alle betrokken partijen. ‘Ruim een week na de sluiting van scholen loopt het gestroomlijnd’, zegt hij. ‘Scholen, Veilig Thuis, de jeugdgezondheidszorg,leerplichtambtenaren en de buurtteams nemen allemaal deel aan het overleg met onze projectleider.’

Opschalingstafel

Deze partijen overleggen samen welke hulp passend is en geboden kan worden. ‘Dat kan opvang bij een familielid of op school zijn, maar ook het inschakelen van een jongerenwerker die, binnen de richtlijnen van het RIVM, met een jongere een balletje trapt in het park.’ Voor gezinnen waar met spoed hulp nodig is, heeft Utrecht een zogeheten ‘op- en afschalingstafel’.

Digitale contactvormen

Hans Spigt, voorzitter van Jeugdzorg Nederland, zegt dat ook met aangepaste vormen van ambulante begeleiding en digitale contactvormen kinderen en ouders in de thuissituatie goed worden geholpen. ‘Maar we zien ook de andere kant van het verhaal. In sommige gezinnen gaat het niet zo goed dat kinderen naar huis kunnen. Of het is wel geprobeerd, maar het blijkt na een weekeinde al mislukt. Dan is residentiële opvang echt nodig en moeten maatwerkoplossingen worden gezocht voor bezoekregelingen.’

Overhoop

De oplossingen vergen volgens Spigt veel van professionals en organisaties. ‘De normale werkzaamheden, werksystematiek en werkplanningen liggen allemaal overhoop.’ In onveilige situaties wordt volgens hem altijd ingegrepen, ‘crisis of niet’. Ook als dat betekent dat medewerkers wel de woning van cliënten moeten betreden.

Gebrek aan beschermingsmiddelen

Wat Spigt zorgen baart, is dat medewerkers aanlopen tegen een gebrek aan persoonlijke beschermingsmiddelen, iets waar ook Eerenberg op wijst. Het tekort doet zich zowel in jeugdzorginstellingen als in wijk- en buurtteams voor. Spigt: ‘Waar face to face contact echt noodzakelijk is, moeten medewerkers zonder al te grote risico’s kunnen werken.’

Wachtlijsten

De druk die als gevolg van de corona-uitbraak op het stelsel staat, kan betekenen dat er wachtlijsten ontstaan voor gezinnen met een lichtere hulp- of zorgvraag. Maar lang niet altijd, zegt Eerenberg. ‘Soms kun je iemand met een lichte zorgvraag snel de goede weg op helpen om erger te voorkomen. Aan zulke gevallen kan dan toch prioriteit gegeven worden.’ De wethouder voorziet wel dat er, nadat de pandemie onder controle is en restricties worden afgeschaald, een extra beroep wordt gedaan op jeugdhulp. ‘Je doet nu dingen niet die je anders wel had gedaan. Na de crisis kun je gezinnen niet laten wachten.’