Gemeenten hebben nú extra geld nodig

Juist in deze coronatijd zijn oren en ogen in de wijken belangrijker dan ooit. De sociale wijkteams en de jongerenwerkers hebben een onmisbare signalerende en helpende functie. Toch dreigen gemeenten juist op een deel van deze ‘frontlinie’ te bezuinigen, of doen dat al. Op zowel de korte als lange termijn moet er geld van het rijk bij. Wachten op een nieuw kabinet is te laat.

Tweedeling

‘Gemeenten kunnen het niet alleen’, stelt burgemeester Jan Hamming van Zaanstad. ‘Geef in ieder geval het signaal af dat gemeenten niet hoeven te bezuinigen’, vult Eric van der Burg, voorzitter van Sociaal Werk Nederland aan. Beiden waarschuwen – in aanloop naar de begrotingsbehandeling van VWS volgende week – voor de tweedeling in de samenleving, die door de coronacrisis alleen maar groter dreigt te worden. ‘Denk aan onderwijsachterstanden, armoede, schulden, (drugs)criminaliteit, ondermijning en eenzaamheid’, aldus Hamming. ‘Corona werkt in kwetsbare wijken als contravloeistof. De problemen die er al waren, komen nog scherper in beeld en verdiepen zich. De crisis verscherpt de tegenstellingen in deze wijken.’

Drugscriminaliteit

Hamming was een van de vijftien burgemeesters die medio juni in een manifest het kabinet opriep te investeren in zestien kwetsbare wijken, om zo de tweedeling tegen de gaan. Daarvoor is een miljard euro van het kabinet nodig. Dat geld is er nog niet. Wel is er sindsdien op diverse fronten, ook door het kabinet, een aantal stappen gezet, aldus Hamming. Zo is er meer aandacht voor schuldhulpverlening en er is extra geld vrijgemaakt voor dak- en thuislozen. Maar het is niet voldoende en er kan wel een tandje bij. ‘Als het bijvoorbeeld gaat om werkloosheid, om onderwijsachterstand bij kinderen en om drugscriminaliteit zien we nu een verscherping van wat we al zagen tijdens de coronacrisis. Het is echt alle hens aan dek. Het rijk moet financieel bijspringen.’

Verkeerde keuze

Ogen en oren in de wijk zijn van essentieel belang om te blijven zien wat er in de samenleving gebeurt, zeker als iedereen afstand tot elkaar moet houden en zich terugtrekt in de eigen woning, benadrukt Hamming. Maar op die oren en ogen wordt door gemeenten bezuinigd of dreigt dat te gebeuren, ziet Van der Burg. ‘Veertig procent van de gemeenten heeft aangegeven dat ze gaan bezuinigen op het sociaal werk. Ik snap het aan een kant – het water staat gemeenten tot aan de lippen – maar ik vind het een verkeerde keuze.’ In juni pleitte Sociaal Werk Nederland voor een miljard euro extra voor gemeenten, voor het sociaal domein. ‘Gemeenten moeten bij wijze van spreken kiezen tussen bezuinigen op de jeugdhulp of op het sociaal werk. Dat is een keuze die men niet zou moeten hoeven maken. Zeker niet in deze tijd.’

Criminaliteit

‘We zien in deze coronatijd dat de groep kwetsbare mensen die er al is, nog verder gemarginaliseerd dreigt te worden. Daar komt nu nog een nieuwe groep bij’, vervolgt Van der Burg. Zoals de zzp’ers die hun inkomen volledig verliezen en jongeren die hun baan in de horeca kwijtraken en hun huur niet meer kunnen betalen. De verleiding om dan voor het makkelijke geld te gaan (criminaliteit) is groot, waarschuwing Van der Burg en Hamming. ‘We moeten nu juist extra investeren in die sociale basis in buurten om die jongeren te helpen, om die zzp’er te helpen, om die eenzame oudere te helpen. Om, onder meer in strijd tegen ondermijning en criminaliteit, het jongerenwerk te versterken en de wijken leefbaar te houden’, aldus Van der Burg.

Frontlinie

‘Op de frontlinie moet je niet bezuinigen’, benadrukt ook Hamming. ‘We dreigen nu de verbinding te verliezen doordat iedereen zich in zijn eigen domein terugtrekt. Juist nu heb je mensen nodig vanuit de sociale wijkteams en jongerenwerk die erop afgaan, die wel die relatie blijven onderhouden. Die in beeld hebben dat er sprake is van huiselijk geweld. Of zien dat werkloze jongeren weer op het brommertje stappen en koerier worden van foute spullen. De mensen uit die frontlinie hebben we nodig, juist de komende jaren, om te proberen de situatie van die mensen in die wijken te verbeteren.’

Urgentie

De tweede coronagolf, waarin Nederland nu zit, maakt het er niet beter op, stellen beiden. En dus is nu extra geld van het kabinet nodig om niet af te hoeven breken wat zo hard nodig is. Op de begroting van VWS zijn de ‘grote’ bedragen – de ene miljard euro voor de zestien wijken in vijftien steden en de miljard voor het sociaal domein voor alle gemeenten – niet gereserveerd. ‘Het ligt meer voor de hand dat dat in het nieuwe regeerakkoord wordt geregeld’, aldus Hamming. Maar de urgentie is nu te groot: gemeenten kunnen niet wachten op een nieuw kabinet, benadrukken beiden. Concrete bedragen willen ze niet noemen, ‘maar je komt er niet met tientallen miljoenen’, aldus Van der Burg. ‘Mijn oproep aan het kabinet en de minister van VWS: geef gemeenten een signaal dat gemeenten niet hoeven te bezuinigen, dat het goed gaat komen. Raadsleden, wethouders en burgemeesters staan op dit moment voor soms bijna onmogelijke keuzes, maar ze móeten een sluitende begroting neerleggen. En dan zijn de kwetsbaren het kind van de rekening.’ Hamming: ‘Voor de korte termijn is geld nodig om de eerste ellende die we zien ontstaan, en die is niet misselijk, aan te pakken.’

Langer praten over de problematiek van tweedeling is verspilde tijd, vinden beiden. ‘We weten precies waar de schoen wringt en we weten precies wat nodig is’, stelt Hamming. ‘Laten we niet meer talmen, maar gewoon doen.’ Daar sluit Van der Burg zich bij aan. ‘Ik hoop bij de begrotingsbehandeling VWS op daden en geen woorden.’