Delen informatie hulpverleners moet beter

Het delen van informatie tussen hulpverlenende instanties gebeurt nog te weinig. De angst voor de AVG of om voor de tuchtrechter te worden gesleept, speelt daarin mee. Nu door een gigantische datalek van het voormalige Bureau Jeugdzorg Utrecht dossiers van duizenden kwetsbare kinderen zijn gelekt, zullen hulpverleners nog meer in een kramp schieten.

Dat vreest Cor van Leeuwen van Toezicht Sociaal Domein (TSD). ‘Dat zou zonde zijn, want er gebeuren nog steeds calamiteiten die voorkomen kunnen worden als hulpverleners informatie uitwisselen. Het gaat om die burger die geholpen moet worden.’

Wijkteammedewerkers

Van Leeuwen is projectleider van Kiezen en Delen, een website over de mogelijkheden voor professionals, waaronder wijkteammedewerkers, om informatie te delen. Die website is door vier rijksinspecties, die in TSD samenwerken, ontwikkeld en nu een paar maanden in de lucht. De site geeft inzicht welke mogelijkheden er zijn om informatie uit te wisselen. ‘Er kan meer dan mensen denken.’

Geen gezamenlijke film

‘De afgelopen vijftien jaar is regelmatig bij allerlei calamiteitenonderzoeken naar voren gekomen dat hulpverleners onderling te weinig informatie uitwisselen. Wij zeggen altijd dat de zorgverleners die bij een gezin zijn betrokken hun eigen foto hebben, maar geen gezamenlijke film van hoe het er met het gezin voorstaat.’ Het delen van informatie stond ten tijde van de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP) bij hulpverleners niet hoog in het vaandel, weet Van Leeuwen. ‘Dat werd na invoering van de AVG alleen maar erger. Iedereen was bang om een enorme boete aan de broek te krijgen of voor de tuchtrechter te moeten verschijnen.’ Het helpt ook niet dat juristen van mening verschillen over wat mag en wat niet mag.

Calamiteit

Het gebeurt te weinig dat professionals informatie uitwisselen en dat kan een calamiteit tot gevolg hebben. Men heeft de kennis en kunde niet om te weten dat men informatie moet of kan delen of er zijn andere factoren die een belemmerende rol spelen. ‘Een leidinggevende kan het delen van informatie blokkeren, door te zeggen dat het veel tijd kost en alleen maar gedoe oplevert’, aldus Van Leeuwen. ‘Dan staat zo’n hulpverlener met de rug tegen de muur. Dan moet je als hulpverlener wel heel sterk in je schoenen staan om toch door te zetten.’

Boerenverstand

De wetten, zowel de AVG als de materiewetten (Wmo, Jeugdwet, Participatiewet) bieden veel mogelijkheden. Zowel de minister van VWS als de voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens stelden volgens TSD bij de lancering van de website eind vorig jaar dat het belangrijk is te blijven nadenken. ‘Als je vindt dat je informatie kunt delen, als het volgens de wet- en regelgeving mag en je hebt alles goed vastgelegd: deel die informatie dan. Blijf nadenken en gebruik je boerenverstand, anders gebeuren er ongelukken.’

Casuïstiek

Om professionals te helpen, heeft TSD gekeken wat en hoe er informatie kan worden gedeeld, op basis van de huidige wet- en regelgeving. Die kennis is samengebracht op de website Kiezen en Delen, die inmiddels ruim 44.000 keer is bezocht. Op basis van casuïstiek wordt op de site een situatie van een gezin met twee kinderen beschreven, waarbij een heleboel hulpverleners betrokken zijn. De casus die is beschreven, is gebaseerd op diverse calamiteitenonderzoeken. ‘Wat er in die casus staat is daadwerkelijk gebeurd. Het heeft ertoe geleid dat er zelfs een kind is overleden. Dat had wellicht voorkomen kunnen worden.' Aan de hand van een stappenplan wordt op de site uitgelegd hoe je moet handelen als je informatie wilt delen.

Grondslag

‘Je moet nagaan of er grondslag is dat je informatie kunt delen. Als iemand een uitkering aanvraagt bijvoorbeeld, moet aan bepaalde voorwaarden worden voldaan. Als je daar informatie voor nodig hebt, moet je die kunnen opvragen. Je moet ook weten wat het doel is. Staat het doorbreken van privacy en/of het delen van informatie in verhouding tot het doel; dat is de proportionaliteit. En wat ook belangrijk is: kan het doel op een andere manier worden bereikt dan informatie delen, bijvoorbeeld anoniem; dat is subsidiariteit.’ De cliënt moet worden geïnformeerd en alles moet goed worden vastgelegd. ‘Als je dat stappenplan doorloopt en je legt het allemaal goed vast, dan zal geen rechter je erop afrekenen dat je niet juist hebt gehandeld.’ Tot nu toe hebben er sporadisch tuchtrechtszaken gespeeld die over informatiedeling gaan.

Te gek voor woorden

Na de recente datalek bij voormalig Bureau Jeugdzorg Utrecht, waarover RTL Nieuws woensdag na onderzoek over berichtte, zullen hulpverleners zich nog nadrukkelijker achter de oren krabben of het wel zo slim is om informatie te delen. ‘Dat zal ongetwijfeld het geval zijn, maar het gaat hier om elektronische dossiers waar iemand niet heeft zitten opletten. Het is niet te hopen dat hulpverleners nu niets meer willen delen, uit angst dat informatie op straat komt te liggen. Wat er is gebeurd, is te gek voor woorden. Het is te hopen dat ze tot op de bodem uitzoeken hoe dit heeft kunnen gebeuren.’ TSD heeft daar geen rol in.