Financiën jeugdzorg grootste bottleneck

De financiële beheersbaarheid van de jeugdzorg is de grootste bottleneck bij gemeenten, op afstand gevolgd door de Wmo. Dat blijkt uit het eerste bericht van de visitatiecommissie financiële houdbaarheid sociaal domein.

Traject

Er is bij gemeenten veel animo om de financiën in het sociaal domein door te laten lichten. Ruim vijftig gemeenten hebben zich bij gemeentekoepel VNG gemeld om aan een traject deel te nemen. Tot het einde van het jaar kunnen tien gemeenten het hele visitatietraject doorlopen. Mogelijk dat de commissie tot juni volgend jaar aan de slag blijft, zo meldt de VNG.

Knelpunten

De eerste vijf visitatietrajecten lopen momenteel, en samen met de informatie vanuit alle aanmeldingen en de daaropvolgende oriënterende gesprekken is de commissie nu met een eerste aantal hoofdbevindingen gekomen. Daaruit blijkt onder meer dat jeugdzorg de grootste financiële knelpunten oplevert. Een vroegtijdige start met de transformatie biedt geen garantie voor grip op de uitgaven en een afname van de tekorten, constateert de commissie verder. Veel gemeenten hebben maatregelen genomen om de kosten in de hand te houden, maar zien daarvan nog te weinig resultaat.

Beteugelen

Gemeenten hebben weinig grip op de toegang tot zorg. Dit komt onder meer door de autonome positie van verwijzers zoals huisartsen, maar ook door de werkdruk bij de gemeentelijke toegang. Een goede samenwerking met huisartsen helpt wel de uitgaven iets te beteugelen. Een ander probleem waar gemeenten tegenaan lopen, is dat trajecten vaak lager duren dan voorzien, én dat de geboden hulp gedurende het traject wordt geïntensiveerd. Gemeenten die zicht hebben op de trajectduur kijken naar de oorzaak van die verlenging en spreken de aanbieders daar ook op aan. Gemeenten stellen zich daarbij zakelijker op naar aanbieders.

Verschraling

De lokale basisinfrastructuur zoals het welzijnswerk staat in sommige gemeenten vanwege oplopende tekorten onder druk. De commissie waarschuwt voor verschraling. Ook verdwijnt daarmee de mogelijkheid om (dure) tweedelijnszorg via die basisinfrastructuur af te vangen. De druk op professionele ondersteuning neemt dan mogelijkerwijs weer toe.

Monitor

Regionale samenwerking is een must, maar deels ook een last, zo blijkt verder. Schaalgrootte is nodig om als gemeente(n) met vooral grote aanbieders het gesprek te kunnen voeren. Aan de andere kant kan de besluitvorming trager verlopen en kan sprake zijn van tegengestelde uitgangspunten. Gemeenten zijn daarnaast niet allemaal in staat data te ontsluiten en die te gebruiken voor de opbouw van een monitor of dashboard. Gemeenten vinden vaak het wiel zelf uit, waardoor afzonderlijk kosten voor de ontwikkeling van instrumenten worden gemaakt. Er is nog geen model-monitor die gemeenten kunnen inzetten.

Belangrijkste doel van de visitatiecommissie is het boven tafel krijgen van de belangrijkste oorzaken van tekorten in het sociaal domein. De visitaties moeten leiden tot aanbevelingen die voor alle gemeenten bruikbaar zijn.