Steden betalen zelf eigen bijdrage voor GGZ-cliënt

Amsterdam, Eindhoven en Utrecht nemen in ieder geval dit jaar de eigen bijdrage voor GGZ-cliënten met een minimuminkomen voor hun rekening. GGZ-instellingen vinden het initiatief lovenswaardig, maar tegelijkertijd ‘te gek voor woorden’. 

Cliënten in de GGZ moeten met ingang van januari 2012 voor ambulante zorg een eigen bijdrage van 200 euro per jaar betalen. De vrees van politici, gemeenten en GGZ-instellingen dat deze maatregel van minister Edith Schippers (VVD, VWS) zal leiden tot het weigeren of stoppen van de zorg lijkt bewaarheid te worden.

Uit een representatieve quick scan van de GGZ Nederland onder haar leden naar de gevolgen van de invoering van de eigen bijdrage, blijkt dat er sinds januari sprake is van vraaguitval en het stopzetten van behandelingen. Dit is bij zes op de tien instellingen het geval. Maar liefst negen op de tien instellingen verwacht de komende twee jaar een stijging van de vraaguitval als gevolg van de eigen bijdrage.

Belemmeren

Het onderzoek van GGZ Nederland is medio februari gehouden; voor de totstandkoming van het Lente-akkoord dus, waar een deel van de bezuinigingen op de GGZ per 2013 worden teruggedraaid. In plaats van jaarlijks 140 miljoen euro, moet er 100 miljoen euro worden bezuinigd. Het is echter nog onduidelijk of de eigen bijdrage weer wordt geschrapt, minder hoog wordt of dat er een speciale regeling voor minima komt.
 
‘Het belemmeren van toegang tot de GGZ kan ernstige gevolgen hebben voor mensen die hulp nodig hebben, en de samenleving. Wat dat betreft zijn we blij dat gemeenten hun verantwoordelijkheid nemen’, stelt persvoorlichter Welmoed van Rijs van GGZ Nederland in een reactie op de gemeentelijke  initiatieven. ‘Het is wel jammer dat het zo ver moet komen.’

Verslavingszorg

Amsterdam maakte op 10 mei bekend dit jaar de eigen bijdrage te vergoeden. Sinds de invoering van de eigen bijdrage is het aantal nieuwe aanmeldingen in Amsterdam fiks teruggelopen. Zo kreeg de geestelijke gezondheidszorginstelling Arkin ongeveer twintig procent minder aanmeldingen voor kortlopende psychotherapie. Jellinekverslavingszorg kreeg een kwart minder nieuwe cliënten. De GGZ in Geest kreeg in januari tussen de vijftien en twintig procent minder aanmeldingen dan in januari 2011.

‘We moeten voor deze mensen zorgen’, licht de woordvoerder van wethouder Freek Ossel (armoede) het besluit van Amsterdam toe. ‘We schatten in dat we voor 12.000 minima de eigen bijdrage moeten gaan betalen, maar het zouden er ook wel eens meer kunnen zijn. Voor 2012 is daarvoor 2,6 miljoen euro gereserveerd’, aldus woordvoerder Steven Schotte.

Minima

Het gros van de Amsterdamse minima krijgt dit vergoed via de speciale collectieve ziektekostenverzekering voor minima. Minima die niet aan die verzekering deelnemen, kunnen een beroep doen op de bijzondere bijstand. Wat Amsterdam volgend jaar gaat doen, hangt mede af van de uitwerking van het Lente-akkoord op dit onderdeel.  Ook Eindhoven heeft besloten in ieder geval dit jaar de eigen bijdrage te vergoeden. ‘Als we dat niet zouden doen, zijn de maatschappelijke kosten straks veel hoger’, aldus de woordvoerder van wethouder Lenie Scholten (Groen- Links, armoede en welzijn). Daarnaast wil Eindhoven net als Amsterdam niet dat de gezondheid van deze groep kwetsbare burgers door de invoering van een eigen bijdrage in het geding komt.

Eindhoven schat in dat ze voor 1.400 Eindhovense minima de eigen bijdrage moet betalen. De stad is daarbij uitgegaan van ervaringscijfers van de Nederlandse zorgautoriteit, waaruit blijkt dat zo’n vijf procent van de Nederlandse bevolking een beroep op de GGZ doet. Eindhoven heeft op basis daarvan berekend hoeveel mensen daarvan bijstandsniveau zitten, minus de jongeren waarvoor de eigen bijdrage niet geldt. Daarmee schat de stad in aan de vergoeding eigen bijdrage GGZ ruim twee ton kwijt te zijn, wat vanuit de bijzondere bijstand wordt bekostigd. Hoewel Eindhoven zelf geen concrete signalen heeft dat mensen afzien van hulp, heeft de Geestelijke Gezondheidszorg Eindhoven en De Kempen (GgzE) dat wel. De GgzE noteerde tot nu toe een afname van nieuwe aanmeldingen van tien procent; voor zowel de ambulante als de klinische zorg. De verwachting is dat de daling zich zal voortzetten.

Noodsituatie

De GGzE is wel ‘heel blij’ met het besluit van de gemeente Eindhoven om de eigen bijdrage voor de Eindhovense minima op zich te nemen. In tegenstelling tot de Rotterdamse GGZ-instelling Bouma en GGZ Friesland heeft de GGzE bewust besloten de eigen bijdrage niet voor eigen rekening te nemen. ‘Als wij het zouden betalen, verdoezelt dat een maatschappelijk probleem’, stelt manager communicatie Margot van Bergen van de GGzE. Bouman GGZ vindt de acties van gemeenten op zich lovenswaardig, maar ‘het is toch eigenlijk te gek voor woorden dat de ene overheid het falende beleid van de andere overheid gaat compenseren’, stelt woordvoerder Koen Burgerhout van Bouman GGZ.

De instelling houdt er rekening mee dat ze dit jaar voor 4.000 mensen de eigen bijdrage gaan betalen. Daarvoor is een miljoen euro apart gezet, uit de reserve voor innovatie. ‘We voelen ons in een onmogelijke positie gemanoeuvreerd, maar dit is een noodsituatie.’ Ook GGZ Friesland vindt de Haagse maatregel een ‘kwalijke zaak’. Daarom heeft de instelling besloten de helft van de eigen bijdrage van haar cliënten te vergoeden. Minister Schippers laat het aan gemeenten zelf over om te bepalen of en hoe de eigen bijdrage GGZ wordt gecompenseerd. ‘Dat is de beleidsvrijheid van gemeenten’, zo laat de minister via haar woordvoerder Ole Heil weten. Gemeenten kunnen daarvoor de 90 miljoen euro extra middelen inzetten, die het Rijk tijdelijk heeft gegeven om de cumulatie van inkomenseffecten door diverse overheidsmaatregelen voor kwetsbare groepen te verzachten.

Goedkoper

Schippers laat via Heil weten dat de terugloop van het aantal cliënten logisch en beoogd is. ‘Die mensen die beter en goedkoper in de eerste lijn worden geholpen, worden met deze maatregel gestimuleerd dat te doen.’
Het is nog onduidelijk welke mensen geen beroep meer doen op de tweede lijnszorg en of mensen in plaats daarvan een beroep doen op de eerste lijn, of zelf in hun sociale netwerk hulp zoeken. Het ministerie van VWS monitort op dit moment nauwkeurig wat de eff ecten zijn van de invoering van de eigen bijdrage in de tweedelijns GGZ. De eerste resultaten daarvan worden in september bekend gemaakt.