Ambtelijke klokkenluiders

Een merkwaardige tegenstrijdigheid. Bos was geen ambtenaar, maar hoe zit het met ambtelijke klokkenluiders? Worden die voldoende beschermd wanneer zij misstanden aan de kaak stellen?

Het aantal ambtenaren dat melding doet van een misstand is erg laag. De Commissie integriteit overheid, de commissie die onafhankelijk onderzoek doet naar vermeende misstanden binnen de rijksoverheid, politie en defensie, meldt in haar jaarverslag dat er in 2009 29 meldingen zijn binnengekomen. Van die 29 meldingen is maar één melding gegrond verklaard.

Het ging hier om de leiding van het politiekorps regio Rotterdam-Rijnmond. Die had bepaald dat het de medewerkers van de parketpolitie niet langer was toegestaan een pistool te dragen in de zittingszalen van de rechtbank. Dit beleid was ten onrechte niet schriftelijk vastgelegd. Op signalen hierover vanuit het personeel was niet serieus gereageerd. Volgens de commissie had de leiding daarmee zeer onzorgvuldig en onbehoorlijk gehandeld

Per 1 januari 2010 is een nieuwe klokkenluidersregeling voor rijk, politie en defensie in werking getreden. De nieuwe regeling moet het melden van misstanden gemakkelijker maken.

Nieuw is dat het begrip ‘misstand’ is verruimd: eerst moest sprake zijn van een ‘grove’ schending van wetten of beleidsregels, van een ‘groot’ gevaar voor gezondheid, veiligheid of milieu of van een ‘zeer’ onbehoorlijke wijze van functioneren. Die extra verzwarende kwalificaties zijn nu verdwenen. Een schending, een gevaar of een onbehoorlijke wijze van functioneren kunnen al een misstand zijn.

Daarnaast is de rechtspositie van de ambtenaar die een melding doet van een misstand verbeterd. Het was al zo dat de ambtenaar die een melding doet hiervan geen nadeel mag ondervinden, zoals het niet doorgaan van een promotie. Nieuw is nu dat de ambtenaar die binnen vijf jaar nadat zijn melding is onderzocht wordt geconfronteerd met een nadelig besluit zijn werkgever kan vragen om een (beperkte) tegemoetkoming in de kosten.

Hij kan dit al doen voorafgaand aan een gerechtelijke procedure. Dit moet de drempel om naar de rechter te stappen verlagen. En als na afloop van de procedures is gebleken dat de ambtenaar gelijk had, dan heeft hij aanspraak op een vergoeding in de kosten van rechtsbijstand tot maximaal € 5000,--. Dit bedrag is aanzienlijk hoger dan de vergoedingen die in gewone procedures aan ambtenaren kunnen worden toegekend. En nu maar afwachten of er in 2010 méér meldingen zullen worden gedaan.


Anja Hoffmans
Advocaat bij Clingendael Advocaten