'Landschap essentieel voor duurzame transitie'

Landschap speelt een sleutelrol bij de huidige omschakeling naar een duurzame samenleving. Als overheden een succes willen maken van de energietransitie, windmolenplannen, nieuwe natuur en verduurzaming van de landbouw, moeten ze investeren in overleg met inwoners over hoe die plannen de kwaliteit van het landschap kunnen verbeteren.

Advies

Dat blijkt uit het advies ‘Verbindend landschap’ van de Raad voor leefomgeving en infrastructuur (Rli), dat vandaag is aangeboden aan de minister van Infrastructuur en Milieu en de staatssecretaris van Economische Zaken. Voor het rijk, provincies en regio's ligt er een taak om in gesprek te gaan met bewoners en bezoekers van het landschap waar duurzaamheidsopgaven moeten worden gerealiseerd. Ze kunnen wat dat betreft nog wat leren van gemeenten, stelt Rli-voorzitter Jan Jaap de Graeff. 

Hechten aan landschap

Het begrip landschap is ambigue, stelt hij, omdat zowel de definitie van wat het is, als het oordeel over wat je ervan vindt, afhankelijk is van wie je dat vraagt, zegt De Graeff. 'Bewoners kijken met een totaal andere blik naar landschap dan deskundigen. Tegelijkertijd hechten mensen enorm aan 'hun' landschap, of dat nu de kassen in het Westland zijn, het open kustgebied, of verkavelde polders.' Overheden die daar plannen willen realiseren, zullen zich daarin moeten verdiepen, stelt De Graeff. 

Impact op het landschap

Volgens de Rli is dat noodzakelijk om de duurzaamheidstransitie te laten slagen. De Raad noemt de energietransitie, het klimaatproof maken van de waterhuishouding, de inrichting van het nationale natuurnetwerk en verduurzamen van de landbouw als voorbeeld. Deze ontwikkelingen hebben een enorme impact op het landschap. Aan de ene kant biedt dat kansen voor nieuwe waardevolle landschappen. Maar omgekeerd zal er tegen die transitie veel weerstand zijn als er voor het landschap onvoldoende aandacht is, aldus de Rli. 

Actiegroepen en verzet

Tijdens werkbezoeken in het Westland en het Groene Hart zag de Raad hoe groot de betrokkenheid van inwoners is bij het landschap in hun leefomgeving. 'Dat wil niet zeggen dat alles moet blijven zoals het is. Ik vond juist opmerkelijk in die gesprekken dat mensen bereid zijn om in veranderingen mee te gaan. Maar als plannen over ze heen komen, zonder aandacht voor wat zij daar belangrijk vinden, dan krijg je actiegroepen en verzet. Of het nou gaat over windmolens, het laten onderlopen van polders of nieuwe natuur; je krijgt vooral weerstand.' 

Expertise benutten

Volgens de Rli moeten overheden bewoners en gebruikers van het landschap betrekken en hun expertise benutten om het realiseren van de duurzame opgaven te combineren met het verbeteren van de kwaliteit van het landschap. 'Dat overleg met burgers zit gemeenten meer in het dna dan rijk, provincies en regio's. Van dat "buurtwerk" van gemeenten kunnen zij nog wel wat leren, ja.' De Raad adviseert om de gesprekken aan te gaan met verschillende generaties aan tafel en om de kracht van ontwerpers te gebruiken. Zij kunnen veranderingen in het landschap verbeelden en zo het denken erover stimuleren.