Stedelijke vernieuwing 2.0: uitnodigend

Nu het rijksbudget voor stedelijke vernieuwing langzaam opdroogt moeten gemeenten een omslag maken: Niet langer zelf met ISV-subsidie grote programma’s voor nieuwbouw ontwikkelen, maar ruimte geven aan kleine initiatieven van bewoners en ondernemers. Oftewel: Stedelijke vernieuwing op uitnodiging.

Toekomst stedelijke vernieuwing

Met dit pleidooi hoopt kenniscentrum KEI de discussie te openen over de toekomst van stedelijke vernieuwing. Samen met fusiepartner Nicis Institute en een denktank van tachtig professionals schreef KEI een publicatie in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken, IPO en VNG.

Geld is op

De stedelijke vernieuwing van de toekomst vraag een omslag in het denken over de rol en werkwijze van gemeenten, zegt KEI-directeur Olof van de Wal. Enerzijds omdat er vanuit het rijk geen geld meer is voor het Investeringsfonds Stedelijke Vernieuwing (ISV). ‘Als de pot leeg is, is het op.’

Groei niet meer vanzelfsprekend

Anderzijds omdat de tijd van grote groei van de economie, welvaart en bevolking niet meer vanzelfsprekend is. ‘Het gaat er nu om de bestaande stad goed te beheren. We moeten scherp kiezen: Welke problemen willen we aanpakken en hoe kunnen we dat duurzaam doen?’

Initiatieven van bewoners en bedrijven

Gemeenten moeten daarvoor ruimte bieden aan kleinschalige initiatieven van bewoners en bedrijven in een gebied. Dat is ook zonder rijkssubsidie mogelijk, zegt Van de Wal. Gemeenten moeten volgens hem kijken welke geldstromen omgaan in een wijk en daar slim gebruik van maken.

Tien werklozen aan de slag

‘In een wijk gaat geld om van bewoners, bedrijfjes, maar ook van de gemeente, in de vorm van zorg, welzijn en uitkeringen. Stel dat een bedrijf laaggeschoold werk wil aanbieden, bijvoorbeeld onderhoud in de wijk, waarmee tien werklozen tien jaar aan de slag zijn. Dan zou de sociale dienst met het geld van die uitkeringen kunnen voorfinancieren om dat bedrijf van de grond te krijgen. Je investeert de middelen die er al zijn op een andere manier, en dat levert bijvangst op: nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid in een wijk.’

Regelbrei en gewoontes

In de praktijk blijken dit soort initiatieven niet eenvoudig te realiseren. Regelbrei en vastgeroeste gewoontes bij - onder andere – gemeenten vormen een belemmering. Van de Wal noemt het voorbeeld van een autosloper in Den Haag, die milieumaatregelen wil nemen en een leerbedrijf voor scholieren wil maken. ‘Ambtenaren die hij spreekt zitten vastgeroest aan het idee dat een autosloperij per definitie een vervuilend bedrijf is dat de stad uit moet.’

Uitnodigend

Een randvoorwaarde voor stedelijke vernieuwing 2.0 is dan ook dat overheden open en uitnodigend staan tegenover ideeën van buitenaf en dat bestaande werkwijzen niet heilig zijn. Daarnaast is het belangrijk dat kennis vrij beschikbaar is. Van de Wal noemt gemeente Amsterdam als voorbeeld, waar de afdeling ruimtelijke ordening data toegankelijk heeft gemaakt voor het publiek.

Funda

Gemeenten hoeven de techniek daarachter niet zelf te ontwikkelen. Het zou al helpen als ze andere partijen faciliteren die de informatie publiek kunnen maken. Van de Wal noemt huizensite Funda als voorbeeld, die over marktinformatie beschikt waar de gemeente op haar beurt weer wat aan kan hebben.