Regulering van bodemenergie in gemeente Leiden

Sturing op bodemenergie

De vele maatschappelijke opgaven waarvoor we staan vragen meer fysieke ruimte, boven en in de grond. Terwijl Nederland werkt aan een aardgasvrije gebouwde omgeving in 2050, neemt de druk op de ondergrond in sommige gemeenten bijvoorbeeld toe. Water en bodem sturend maken bij ruimtevragende transities als de energie- en warmtetransitie zorgt dat het makkelijker is om de juiste structurerende beslissingen te nemen over welke ontwikkelingen waar wél en waar juist niet passen.

Een van de oorzaken van extra ondergrondse druk is de groeiende vraag naar bodemenergiesystemen, zoals Warmte-Koude Opslag (WKO), die worden ingezet als duurzame oplossing voor het verwarmen en koelen van de gebouwde omgeving. Gemeentes zien een toename in aanvragen voor WKO-systemen. Deze systemen doen echter een aanzienlijke claim op de ondergrond, die al in gebruik is voor infrastructuur zoals rioleringen, elektriciteitskabels en telecomnetwerken. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, werkte de gemeente Leiden samen met Royal HaskoningDHV om bodemenergie beter te reguleren.

Bodemenergie: een duurzaam alternatief

Bodemenergie, waaronder WKO-systemen, maakt gebruik van warmte of koude uit de ondiepe ondergrond (tot 500 meter) en biedt een duurzaam alternatief voor traditionele verwarmingsmethoden op aardgas. Aangezien verwarming en koeling verantwoordelijk zijn voor maar liefst 40% tot 50% van het totale energieverbruik in Nederland, biedt bodemenergie een effectief en duurzaam alternatief voor verwarmen. De populariteit van deze systemen blijft groeien, zeker nu de transitie naar een aardgasvrije gebouwde omgeving steeds urgenter wordt.

Gemeentes staan voor uitdagingen

Hoewel bodemenergie veel voordelen biedt, zorgt ze voor extra druk op de schaarse ruimte in de ondergrond. Dit geldt vooral voor grotere steden, waar al veel infrastructuur aanwezig is. Daarnaast is interferentie tussen bodemenergiesystemen een potentieel risico voor effectieve inzet van bodemenergie en kunnen huidige (kleine) systemen grotere toekomstige systemen en ontwikkelingen in de weg zitten. De groeiende vraag naar bodemenergiesystemen vraagt dan ook om een gecoördineerde aanpak van gemeentes om ervoor te zorgen dat deze systemen op een verantwoorde manier worden geïmplementeerd en het bodemenergie-aanbod eerlijk verdeeld wordt over de vraag. De gemeente speelt hierin een cruciale rol, aangezien zij bevoegd gezag is voor gesloten bodemenergiesystemen en verantwoordelijk is voor de regulatie en vergunningen voor kabels en leidingen en het gebruik van de openbare ruimte in de gemeente.

Verordening bodemenergiesystemen in Leiden

In 2022 heeft gemeente Leiden de Verordening Bodemenergiesystemen ingevoerd om meer grip te krijgen op de groeiende druk op de ondergrond. Deze verordening reguleert de toepassing van WKO-systemen en moet zorgen dat ze op een duurzame en goed georganiseerde manier worden ingevoerd. Hoewel de verordening al in werking is, heeft de gemeente geconstateerd dat verdere verbeteringen wenselijk zijn in de uitvoering en borging binnen de organisatie. Met de toenemende vraag naar WKO-systemen is er behoefte aan een duidelijk proces voor de uitvoering van de verordening, met heldere rollen, taken en verantwoordelijkheden.

Procesoptimalisatie

Om het proces rondom bodemenergie te stroomlijnen, heeft de gemeente Leiden in samenwerking met Royal HaskoningDHV de verschillende stappen in kaart gebracht. Hierbij is het proces van een WKO-aanvraag binnen de gemeente Leiden in kaart gebracht, van aanvraag door de initiatiefnemer, tot realisatie. Het onderzoek laat zien dat een goede verankering van de verordening meer vraagt dan alleen het doorlopen van de verschillende processtappen. Er zal ook geïnvesteerd moeten worden in de samenwerking en afstemming tussen de verschillende afdelingen en disciplines. Een belangrijke aanbeveling is het opzetten van een WKO-loket, dat als centraal punt fungeert voor alle WKO-ontwikkelingen in de stad. Dit loket zal dienen als adviesorgaan, toezicht houden op het proces en het zal de communicatie tussen verschillende afdelingen coördineren. Door deze centralisatie kan de gemeente efficiënter inspelen op de toenemende vraag naar bodemenergiesystemen.

Brede visie op de ondergrond: anticiperen op toekomstige ontwikkelingen

Naast de praktische uitvoering van de verordening, is het essentieel dat gemeenten een brede visie ontwikkelen op bodemenergie en de ondergrond. Hierin denken gemeenten na over hoe bodemenergie zich verhoudt tot andere duurzame warmteoplossingen en stedelijke gebiedsontwikkelingen en óf en op wat voor manier grip kan worden uitgeoefend. Door deze proactieve aanpak zijn gemeenten klaar voor toekomstige veranderingen en efficiënt omgaan met de beperkte ruimte in de ondergrond.

Door een centrale regie, samenwerking tussen afdelingen en een heldere visie op de ondergrond kunnen gemeentes optimaal gebruikmaken van bodemenergie als duurzame energiebron. Leiden dient hiermee als voorbeeld voor andere steden die ook te maken hebben met de toenemende druk op de ondergrond. Door slim te organiseren en vooruit te plannen, kan bodemenergie een belangrijke bijdrage leveren aan een toekomst zonder fossiele brandstoffen.