Ook structurele kosten Omgevingswet lopen op

Het was slecht nieuws voor minister Hugo de Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening), eerder deze maand. De invoering van de Omgevingswet valt volgens nauwgezet onderzoek van KokxDeVoogd voor de overheden een miljard duurder uit dan eerder gepland. De inflatie speelt daarbij een rol. Het telkens uitstellen van de wet terwijl de voorbereidingskosten doorlopen. En de voortdurend stijgende uitgaven aan het digitale stelsel.

Dertig jaar

De extra investeringen aan de drempel van de invoering per 1 januari 2024 betekenen onvermijdelijk dat ook de terugverdientijd van de Omgevingswet oploopt. Voor gemeenten verdubbelde die volgens datzelfde onderzoek tot inmiddels meer dan dertig jaar.

Illusie

Terugverdienen? Wethouder Adriaan van der Wulp (financiën en Omgevingswet, SGP) en projectleider werkprocessen Omgevingswet Ted van Kralingen reageren wat gereserveerd op het woord. Hun gemeente Hoeksche Waard diende op de recente algemene ledenvergadering van het VNG-congres een (unaniem aangenomen) motie voor een structurele bijdrage van het rijk aan de Omgevingswetkosten van gemeenten. Niet voor de transitieperiode, maar voor de lange termijn. Want dat je onder de Omgevingswet als gemeente straks goedkoper kunt gaan werken, lijkt voorshands een illusie.

Meer afstemming

‘De Omgevingswet gaat uit van integraler werken’, legt Van Kralingen uit. ‘Dat vereist meer afstemming met meer partijen. Ook participatie krijgt een grotere rol dan we gewend waren. Daarnaast krijgen we bij buitenplanse omgevingsplanactiviteit [nieuwe initiatieven die niet in het omgevingsplan waren voorzien, red.] te maken met een veel krappere doorlooptijd van acht weken, waarin ambtelijk heel veel moet gebeuren.’

Gemeenteraad

De precieze omvang van het werk voor de gemeente wordt mede bepaald door de rol die de gemeenteraad bij afwijkingen van het omgevingsplan voor zich ziet weggelegd. Dat wisselt per gemeente. ‘De politiek zit hier op het vinkentouw en wil graag alles zien’, vertelt wethouder Van der Wulp. ‘Maar we hebben sinds de fusie een grote gemeente, dus je moet ook dingen durven loslaten. Wat wil de raad aan adviesrecht? Dat wordt een spannende balans. Want hoe meer adviesrecht, hoe meer werk het ons als gemeente bezorgt.’

Regelluw

Van Kralingen onderschrijft de bevindingen van zijn wethouder. Maar ook dat verlangde loslaten resulteert in extra werk. ‘De Omgevingswet biedt ons de ruimte om in het omgevingsplan regelluw te zijn. Dat betekent automatisch dat je grotere interpretatieruimte hebt. Dat kost ons als gemeente bij initiatieven meer tijd en vraagt van onze medewerkers andere competenties.’

Andere ambtenaar

Van der Wulp: ‘Minder op de regels en meer op de samenhang en de integraliteit. Met name die participatie vraagt veel aandacht, omdat we als gemeente nu moeten gaan toetsen of die door de initiatiefnemer wel voldoende wordt gedaan. Dat vraagt nieuwe disciplines en een ander type ambtenaar met meer senioriteit. Iemand van schaal 8 moet nu schaal 9 of 10 worden. Dus ook daar zit een kostensprong in.’

Toetsen

Ze hebben voor de gemeente Hoeksche Waard de personele en financiële gevolgen van de Omgevingswet doorgerekend en laten toetsen door een extern bureau. ‘Dan komen we in het ruimtelijk domein uit op minimaal 30 tot 40 procent extra fte’, zegt Van der Wulp. ‘Dus waar je nu tien mensen hebt, zit je straks al gauw op zestien, zeventien. En dat is structureel, hè. Niet alleen in de eerste invoeringsjaren.’

Anderhalf miljoen

Hoeveel extra geld gaat de Omgevingswet de gemeente Hoeksche Waard straks kosten? Van der Wulp: ‘Bij ons kom je dan al snel uit bij op een tot anderhalf miljoen extra. ‘Let wel: dat is de structurele last die er sowieso bovenop komt, dus los van de implementatie en de extra softwarekosten. Dat is puur nodig voor de formatie, personeel. En dan zijn wij nog maar één gemeente van die 350. Het gaat, landelijk opgeteld, daarmee om substantieel geld.’

Miljard

Het zou, alles bij elkaar opgeteld voor alle gemeenten, zomaar richting de miljard euro per jaar kunnen gaan. Structureel. Komen we toch weer uit bij die wat gereserveerd beantwoorde beginvraag: vanaf wanneer kan er worden terugverdiend? ‘Natuurlijk zijn er inverdieneffecten’, reageert Van der Wulp. ‘Maar het is de vraag is of die per saldo ooit opwegen tegen het extra benodigde personeel wanneer je als gemeente zo veel functies moet toevoegen, die er voorheen niet waren.’

Twee miljoen

Samenvattend: hoeveel geld verlangt Hoeksche Waard de komende jaren van het rijk? Van der Wulp: ‘Als ze elk jaar twee miljoen bijleggen, dan kunnen we de Omgevingswet hier goed organiseren.’  

Lees het hele verhaal deze week in BB12 (inlog)