VNG en IPO niet akkoord met voorstel Warmtewet

Gemeenten en provincies willen dat er meer mogelijkheden komen om warmtenetten te laten aanleggen en exploiteren door publieke partijen zoals netbeheerders. Daarvoor zijn te weinig mogelijkheden in het wetsvoorstel Wet Collectieve Warmtevoorzieningen.

Exclusief

In het wetsvoorstel wordt geregeld dat partijen die een warmtenet aanleggen en exploiteren in een bepaald gebied, een ‘warmtekavel’, een exclusief recht krijgen op het leveren en transporteren van warmte voor minimaal 20 tot maximaal 30 jaar. Daar staat wel tegenover dat die exploitanten de levering van warmte geborgd hebben en transparante tarieven hanteren. Voor een warmtekavel moeten geïnteresseerde partijen van tevoren een kavelplan inleveren. De gemeente kan dan beoordelen met welke exploitant ze in zee gaan.

Regiefunctie

De regiefunctie van gemeenten zoals afgesproken in het Klimaatakkoord wordt volgens de VNG met het wetsvoorstel niet voldoende ingevuld. Eén van de grootste bezwaren van de decentrale overheden zit in de bepaling dat de procedure non-discriminatoir moet zijn. Gemeenten kunnen een aanvraag alleen beoordelen op een viertal vaste selectiecriteria, en kunnen geen voorkeur uitspreken voor een specifieke partij. Dat betekent ook dat een gemeente niet expliciet kan kiezen voor een eigen, publiek, warmtenet.

Risico

‘Gemeenten maken zich zorgen over de gevolgen van die bepaling’, zegt André Jurjus, programmamanager Energie bij de VNG. ‘Met een commerciële partij wordt straks een contract afgesloten voor een periode van dertig jaar. Bij iedere verandering in dat contract, bijvoorbeeld doordat er inmiddels nieuwe en betere technieken zijn of nieuwe duurzame warmtebronnen, loop je het risico dat die worden afgewezen omdat de exploitant een andere, eigen warmtebron gebruikt. En dat kan tot langslepende juridische procedures leiden.’ Daarnaast denken gemeenten dat bij een langdurig contract met een commerciële partij de belangen van de bewoners sneller uit het oog worden verloren. ‘Gemeenten hebben de rol van regisseur in de lokale warmtetransitie. Wij moeten met bewoners daarover in gesprek en opkomen voor hun belangen.’

Onderhandelingen

De terughoudendheid van decentrale overheden komt niet helemaal uit de lucht vallen. De aanleg en exploitatie van warmtenetten leidt in veel gemeenten tot langdurige onderhandelingstrajecten, waarbij de gemeente met grote internationale energiebedrijven om de tafel moet. Het blijkt bovendien vaak moeilijk om het beleid later nog bij te sturen terwijl het gaat om een exclusief recht van 20-30 jaar. Veel gemeenten en provincies zien daarom liever ook de mogelijkheid dat het warmtenet een publieke nutsvoorziening wordt, net als het elektriciteits- en gasnet. Ook de netbeheerders, volgens veel overheden de aangewezen partijen om die infrastructuur aan te leggen en te onderhouden, zijn voor het in publieke handen brengen van het warmtenet. Maar dat kan niet volgens het huidige wetsvoorstel.

Volgens Jurjus zijn veel van de bezwaren van de decentrale overheden besproken met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. ‘Het is een wet waar we echt wel verder mee kunnen, maar niet op dit punt. Wij willen dat er duidelijk een publieke optie wordt opgenomen.’

Heroverweging

In een brief aan de Tweede Kamer stelde staatssecretaris Yesilgöz-Zegerius al dat ze het wetsvoorstel vanwege het verschil van inzicht met de decentrale overheden niet naar de Raad van State zal sturen voor advies. ‘Gelet op het verschil van inzicht is een politieke heroverweging nodig alvorens besloten kan worden of en zo ja op welke wijze – gelet op de publieke belangen - een aanpassing van het wetsvoorstel en de onderliggende uitgangspunten wenselijk is.’ Volgens de staatssecretaris staat de ‘publieke optie’ op gespannen voet met het uitgangspunt dat allerlei type warmtebedrijven op gelijke voet moeten kunnen deelnemen aan de warmtemarkt. Bovendien is een publieke optie in strijd met het Europees recht, stelt ze.