Toegang tot de stad staat onder druk

Door de stijgende woningprijzen, het bezuinigen op publieke voorzieningen en de verschraling van het openbaar vervoersaanbod wordt het stedelijk leven voor steeds minder mensen toegankelijk. In het advies ‘Toegang tot de stad’ roept de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) overheden op om maatregelen te nemen. ‘De stad ontwikkelt zich steeds meer tot een plek voor de geslaagde burger’.

Voorzieningen

Het aanbod van werk, onderwijs, zorg en vertier trekt mensen naar de stad. Maar om toegang tot het stedelijk leven te hebben moet je ook in de stad kunnen wonen, moeten er voldoende publieke voorzieningen zijn en moet je je kunnen verplaatsen. Maar die voorzieningen worden voor een grotere groep steeds minder toegankelijk, constateert de Rli. Koop- en huurprijzen blijven stijgen, er is flink bezuinigd op voorzieningen als zorg, sport, welzijnscentra en bibliotheken en de kosten voor openbaar vervoer stijgen, terwijl het ov-net steeds minder fijnmazig wordt.

 

Oplosbaar

‘Het probleem is oplosbaar’, zegt Raadslid Niels Koeman. ‘Maar het vergt wel een veel grotere aandacht van overheden voor dit probleem. Bij planologische ontwikkelingen en beleidsmaatregelen moet de vraag gesteld worden welke gevolgen dat heeft voor de toegang tot de stad voor iedere burger. De stad is nu een fantastische plek voor geslaagde mensen. Maar voor de kok uit Zwolle die een baan krijgt in Amsterdam is het lastig om een woning te vinden en dan op zijn werk te komen.’

 

Speelt dit probleem niet voornamelijk in Amsterdam?

‘Het is zeker waar dat vooral Amsterdam een bijzondere curve laat zien die het probleem extra pregnant maakt. Maar er zijn gradaties. In Rotterdam, Utrecht, Den Haag en Groningen kampen steden met vergelijkbare problemen: het wordt steeds moeilijker voor minder kapitaalkrachtiger om in de stad hun plek te vinden.’

De vlucht uit de stad van minder kapitaalkrachtigen is toch al langer aan de gang?

‘Klopt, maar de laatste jaren zien we dat die groep steeds groter is geworden. Er is een groep van ‘nieuwe kwetsbaren’ als zzp-ers, maar ook politiemensen, zorgpersoneel en mensen in creatieve beroepen voor wie die stad steeds minder toegankelijk is.’

Hoe komt dat?

‘Het heeft verschillende oorzaken. Maar het nog steeds groeiende tekort aan betaalbare huur- en koopwoningen is een grote reden. Daarnaast wordt op de voorzieningen waar juist kwetsbare groepen meer afhankelijk van zijn steeds meer bezuinigd. In het openbaar vervoer wordt vooral geïnvesteerd in de zogenaamde ‘dikke lijnen’, waar veel mensen gebruik van maken.  Maar dat gaat vaak ten koste van het fijnmazige net waar nieuwe vervoersoplossingen voor in de plaats komen. Zo is Amsterdam Noord nu wel bereikbaar met de Noord/Zuidlijn, maar is het andere openbaar vervoersaanbod flink verschraald. Er ligt ook een diepere oorzaak: in beleid wordt toch vaak gestuurd op financiële efficiëntie. Dat speelt voor bestuurders toch vaak een grotere rol dan de vraag of beleid wel gericht is op de vraag of iedereen kan deelnemen.’

Ligt dat aan de gemeente?

‘Er zijn natuurlijk externe factoren waar overheden maar heel weinig invloed op hebben. De lage rente zorgt ervoor dat particulieren naar andere mogelijkheden zoeken om hun pensioen zeker te stellen en woningen voor de verhuur kopen. Maar gemeenten kunnen zich wel beter afvragen wat de gevolgen zijn van hun plannen voor die kwetsbare groepen. Overheden zijn goed in het vormgeven van de geplande stad, de stad zoals het in de plannen staat. Maar er moet meer worden gekeken naar de ‘geleefde stad’, de stad zoals hij wordt ervaren door de burger. Het is belangrijk dat overheden dat meenemen in hun proces, bijvoorbeeld door het instellen van een Toegankelijkheidstoets.’

Hoe ziet zo’n toets eruit?

‘Zo’n verplichte aandachtstoets zou je kunnen voorschrijven bij een woningbouw- of infrastructuurproject, maar ook bij besluiten over voorzieningen. Je kan denken aan eenzelfde opzet als een milieueffectrapportage; een mer op het gebied van toegankelijkheid. ‘

Ligt de bal alleen bij de steden?

‘Nee, er zijn verschillende knoppen om aan te draaien. Natuurlijk speelt de slechte financiële situatie van de steden ook een rol, of de beperkte investeringsmogelijkheden van woningcorporaties door de verhuurderheffing. Deze aanbeveling richt zich op alle niveaus, maar de bal ligt zeker ook in Den Haag. Dit probleem is oplosbaar. Maar het zal geld kosten.’