‘Omslag nodig in het omgevingsbeleid’

De Raad van State zette eind mei een streep door het Programma Aanpak Stikstof (PAS) van de Nederlandse overheden. Hoe voorkomen we dat het land op het slot gaat? Binnenlands Bestuur raadpleegde vier deskundigen.

Bronuitstoot terugdringen 

Volgens Gijs Hoevenaars van de Commissie voor de m.e.r. zit er voor gemeenten en provincies voorlopig maar één ding op: ‘Je moet bij nieuwe ontwikkelingen de uitstoot bij de bron proberen terug te dringen. Intern salderen dus. Of extern met een ander bedrijf in hetzelfde gebied. Veel andere opties zijn er niet.’

Graafmachines
Advocaat Rachid Benhadi van Hekkelman werkte mee aan een eerste factsheet ‘Woningbouwplannen, stikstof Natura2000-gebieden’ van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Ook hij ziet in ‘pogingen om aan de stikstofdeposities te sleutelen’ de eerste optie. ‘Graafmachines stoten veel stikstof uit’, legt hij uit. ‘Kun je die niet door elektrische apparaten vervangen? Gasloos bouwen is ook een optie. Dat is bij nieuwbouw al verplicht, maar zou je ook aan bedrijven kunnen voorschrijven. Het aantal verkeersbewegingen in een te ontwikkelen gebied begrenzen, dat scheelt ook. Of probeer een deel van de landbouwers uit te kopen.’

Veldhoven
Een Brabantse kwestie geeft gemeenten en provincies wellicht  hoop. Het is de uitspraak van de Raad van State over de verbreding van de Kempenbaan in Veldhoven. De ADC-toets die de gemeente daarbij hanteerde, kreeg vorige maand in weerwil van de strengere stikstofregels tóch de goedkeuring van de RvS. Veldhoven voerde aan dat alternatieven voor de bredere weg ontbraken (de A uit de toets). Dat er voor het project dwingende redenen zijn van groot openbaar belang (de D). Bovendien zag de RvS geen aanleiding te twijfelen aan de effectiviteit van de genomen compensatiemaatregelen voor de natuur, de C.

Misverstand
Is de ADC-toets voor gemeenten en provincies breder inzetbaar? Volgens Brabants gedeputeerde Rik Grashoff moeten provincies en gemeenten zich niet rijk rekenen. ‘Het beeld dat je de ADC-toets voor veel meer projecten zou kunnen toepassen is een groot misverstand. Je zult keihard bewijs moeten aanvoeren voor de maatschappelijke noodzaak. Er mogen geen alternatieven voorhanden zijn. Als compensatie voor de stikstofuitstoot moet extra natuur worden gerealiseerd. Bij Veldhoven was het alternatief een drukke weg die dwars door een aantal dorpskernen liep.’

Ombuigen
‘De A27 bij Amelisweerd en Lelystad Airport zijn nou precies projecten die zich prima lenen voor een ADC-toets’, stelt advocaat Benhadi. ‘Maar voor kleine projecten zijn dwingende redenen van groot openbaar belang moeilijk aantoonbaar. En je kunt niet zomaar Europese regels ombuigen.’

Nationale discussie
Of kan dat wellicht wél? Barnevelds wethouder Aart de Kruijf (plattelandsontwikkeling, SGP) vindt een nationale discussie op zijn plaats over wat je allemaal kunt scharen onder dat grote openbaar belang. ‘Bij een vliegveld, zoals dat van Lelystad, ligt dat belang voor de hand. Maar is een dak boven je hoofd dat eigenlijk ook niet? Het zou toch wel heel bijzonder zijn als de gemeenten van het rijk opgaven in de woningbouw toebedeeld krijgen en ze door deze uitspraak van de Raad van State niet van de grond komen. Dan raken we als land volstrekt achterop.’

Duitse bril
In zijn pluimvee-gemeente Barneveld dreigen volgens De Kruijf zomaar honderd geplande ontwikkelingen on hold te worden gezet, of ze moeten worden teruggedraaid. ‘Laten we nuchter en praktisch met de problematiek omgaan in plaats van star en stug’, vindt hij. ‘Een evenwichtige afweging van de belangen van zowel landbouw, verkeer, woningbouw als natuur is nu essentieel. We kunnen veel leren van de Duitsers die een stuk soepeler omgaan met de Europese regels. Die kijken er echt met een andere bril naar. Ja, ze hebben daar misschien meer ruimte dan wij, maar toch ook een Ruhrgebied.’

Breder oriënteren
Van Hoevenaars van de Commissie m.e.r. moet Remkes zich breder oriënteren. ‘De discussie die nu wordt gevoerd gaat vooral over de vraag hoe we vastgelopen projecten  kunnen loswrikken. Je zou net zo goed als uitganspunt kunnen nemen dat het door de stikstofuitstoot heel slecht gaat met onze natuurgebieden. En dat gaat verder dan een paar zeldzame planten en dieren, het raakt aan onze voedselvoorziening, onze gezondheid. Dat aspect hoor ik heel weinig.’

Omslag nodig
Volgens Hoevenaars is een omslag nodig in het omgevingsbeleid. ‘Beleid en regelgeving vanuit het rijk moeten op regionaal niveau telkens een soort win-winsituatie genereren. Dat zie je bij de Omgevingswet en ook bij het PAS: de natuur wordt er beter van én de economie kan floreren. Terwijl een leek al zag: hoe kán dat nou? Ook in veel omgevingsvisies van gemeenten zie je die verschillende belangen terug. Je belandt echter op een punt dat er keuzes moeten worden gemaakt: zo veel ruimte voor woningbouw, zo veel voor wegen, zo veel voor veehouderij, zo veel industrie. Wat zijn de belangrijkste stikstofbronnen? Waar gaan we minderen? Het zal ergens pijn doen. Heel vervelend, maar op een andere manier kom je er niet mee weg.’

Lees het hele verhaal deze week in BB15 (inlog)