Gemeenten controleren nauwelijks op energiebesparing

Gemeenten laten een grote kans liggen op het besparen van energie door niet of nauwelijks controleren of bedrijven en instellingen die veel energie gebruiken zich wel houden aan de energiebesparingsplicht. Dat stelt de gezamenlijke rekenkamer van de gemeenten Wassenaar, Leidschendam-Voorburg, Oegstgeest en Voorschoten.

Energiebesparingsplicht

Bedrijven en instellingen die jaarlijks meer dan  50.000 kWh stroom of 25.000 m3 aardgas gebruiken, moeten voldoen aan de energiebesparingsplicht: ze moeten investeringen doen in het terugbrengen van energie die binnen vijf jaar kunnen worden terugverdiend. Dat kan gaan om grote besparingssystemen, maar ook een plan zijn om licht niet onnodig te laten branden of om klimaatsystemen ’s nachts uit te zetten. De gemeenten moeten dat, via de Omgevingsdienst, controleren. Volgens de rekenkamer blijkt in verschillende regio’s dat een actieve handhaving van de besparingsplicht leidt tot forse besparingen.

Interesse

Maar in de vier gemeenten lijkt de interesse voor handhaving gering. Gemiddeld krijgt een ‘energierelevant bedrijf’ eens in de 15 of 20 jaar bezoek van een inspecteur, maar meestal helemaal niet. De rekenkamer concludeert dat het onderwerp in de gemeenten geen prioriteit heeft, en speelt ook nauwelijks een rol in de taakstelling voor de twee Omgevingsdiensten die in de gemeenten opereren. ‘De nadruk ligt bij de omgevingsdiensten vooral op het stimuleren van ondernemingen om rendabele energiebesparende maatregelen te nemen. Het uitgevoerde toezicht is daardoor veelal informatief van karakter. Hoewel de omgevingsdiensten zijn uitgerust energietoezicht uit te voeren wordt er binnen de gemeenten slechts in beperkte mate toezicht op energie uitgevoerd. Hierdoor is sprake van zeer lage bezoekfrequenties.’

Vervolgbezoek

Als bovendien blijkt dat niet alle verplichte maatregelen zijn genomen, dan wordt meestal niet handhavend opgetreden. Bedrijven krijgen de kans om, naar eigen inzicht, de plannen aan te passen. Maar van een vervolgbezoek om dat te controleren komt het meestal niet. De Omgevingsdiensten rapporteren ook nauwelijks terug naar de gemeente over de handhaving in rapportages. Ook de gemeenteraden controleren niet. Ze krijgen vaak nauwelijks inzicht in de cijfers of de stukken worden ter kennisgeving meegestuurd. ‘Raadsleden zien de omgevingsdiensten mogelijk als “ver van het bed show”. Dat zou kunnen verklaren waarom er bij geen van de gemeenten moties of raadsvragen over dit onderwerp zijn ingediend. Een andere verklaring zou kunnen zijn dat een passievere houding aangenomen wordt omdat er vertrouwen is in de werkzaamheden van de omgevingsdienst.’ In een reactie stelt het college van Leidschendam-Voorburg dat ‘handhaving van de energiebesparingsplicht pas aan de orde is als er sprake is van pure onwil.’

Duurzaamheid

Het is opmerkelijk dat gemeenten deze kans laten liggen. Duurzaamheid is wel degelijk een groot onderwerp in de gemeenten, maar dan gaat het veelal over woningbouw of het eigen vastgoed. Een gemiste kans, stelt de rekenkamer. ‘Toezicht op de energiebesparingsplicht levert naast het voldoen aan wet- en regelgeving, een directe bijdrage aan de duurzaamheidsdoelstellingen van de gemeenten. Energiecontroles zorgen voor energiebesparing en een vermindering van de uitstoot van CO2. Bijkomend voordeel is het kostenbesparende effect voor de bedrijven in de gemeenten zelf.’

Belangstelling

De rekenkamer beveelt de gemeente aan om meer belangstelling te tonen voor energiebesparing bij bedrijven. Ook moet het handhaven om energiebesparing de zelfde zwaarte meekrijgen als de andere taken van de Omgevingsdiensten, zoals het controleren op bodembescherming of de opslag van gevaarlijke stoffen. Daarnaast moeten de werkplannen van de Omgevingsdiensten nadrukkelijker worden behandeld in de gemeenteraad en moet er meer worden geïnvesteerd in mankracht en middelen om de controles uit te voeren en actief te handhaven.