Maak een watertoets verplicht

Onderzoek Binnenlands Bestuur over zorgpunten Omgevingswet

Dat stellen publieke professionals die zich voorbereiden op de Omgevingswet in een enquête van Binnenlands Bestuur. Circa driehonderd ambtenaren en bestuurders van vooral gemeenten, omgevingsdiensten en veiligheidsdiensten vulden in februari een vragenlijst in over de laatste zorgpunten rond de Omgevingswet. Met de stelling dat de watertoets verplicht moet worden voor omgevingsvisies, is 62 procent het eens. Nu is in de Omgevingswet de watertoets alleen verplicht voor omgevingsplannen en verordeningen. Dezelfde stemverhouding komt naar voren bij de stelling dat de watertoets moet worden verbreed tot klimaattoets, om ook te toetsen wat het effect van plannen is op bijvoorbeeld hittestress en biodiversiteit. Een suggestie hiervoor kwam in het laatste Tweede Kamerdebat van D66-lid Stientje van Veldhoven, maar kreeg geen bijval.

Namens de Unie van Waterschappen reageert voorzitter Hans Oosters verheugd op de steun voor wat wel ‘het best belobbyde onderwerp van de Omgevingswet’ is genoemd. ‘Wij merken zelf ook dat ons standpunt over de watertoets op veel instemming kan rekenen. Dat gaat niet alleen over uitbreidng van de watertoets, maar ook over de doorslaggevendhied van ons advies in ruimtelijke besluiten en visies. Het is belangrijk dat de afwegingen daarover een openbaar karakter krijgen. Dat het voor iedereen helder is hoe beslissingen gewogen zijn tegen ontwikkelingen in de toekomst. Beide is nu niet hetgeval, terwijl de noodzaak voor iedereen duidelijk is als de straten weer eens blank staan na hevige regenval: is er bij de bouw van een wijk of ziekenhuis voldoende rekening mee gehouden dat het klimaat verder doorverandert?’

Onvoldoende overgenomen
Ondanks de lobby van de waterschappen en de aandacht voor de watertoets in de Tweede Kamer blijft minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) tegen een verplichte toets voor omgevingsvisies en tegen doorslaggevendheid. Oosters: ‘De minister meent dat sturen op vertrouwen de garantie geeft dat overheden ons om advies vragen. Wij weten echter uit de Staat van ons Water dat in 25 procent van de gevallen het watertoetsadvies niet of onvoldoende wordt overgenomen. Dat gaat dus over een kwart van de bijna 7400 adviezen over bijvoorbeeld bestemmingsplannen en inpassingsplannen.’

De Unie van Waterschappen vraagt in de Eerste Kamer opnieuw aandacht voor de watertoets. Daarna gaat het hele pakket aan wet- en regelgeving voor advies naar de Raad van State. Als een verplichte en doorslaggevende watertoets met openbare verantwoording toch niet in de Omgevingswet wordt opgenomen, gaan de waterschappen in gesprek met gemeenten (VNG) om afspraken te maken over de gezamenlijke verantwoordelijkheid, zegt Oosters. Een eventuele klimaattoets heeft voor hem geen prioriteit. Veel klimaatelementen zitten al in de watertoets en in september komt de deltacommissaris met een Deltaplan Ruimtelijk Adaptatie, met daarin een klimaatcheck.

In de enquête van Binnenlands Bestuur is ook ruime steun voor adviesrecht voor de GGD op omgevingsplannen. Met de stelling dat de GGD adviesrecht moet krijgen, om tijdig te kunnen adviseren over gezondheidsaspecten in de leefomgeving, is 69 procent het eens. ‘Met die uitkomst is duidelijk dat het inzicht groeit dat je gezondheidsrisico’s en gezondheidskansen sterker bij de inrichting van de ruimte moet betrekken’, zegt Hugo Backx, directeur GGD GHOR Nederland. ‘Met een adviesrecht alleen ben je er nog niet. Het komt erop aan dat gezondheidsaspecten vroegtijdig worden betrokken bij ruimteplannen en dat burgemeester en wethouders zich daar hard voor maken.’

Lees meer vanaf pag. 12: Werk aan de winkel