Zon niet te betalen

Op pagina 164 van het Klimaatakkoord uit 2019, onder het kopje ‘omgevingsparticipatie’, staan mooie woorden. Op deze bladzij wordt de ambitie geuit om zonne- en windparken op land voor de helft in lokale handen te laten komen. Toegegeven, er staat wel bij dat dit een streven is voor 2030. Toen nog ver weg.

Voor dit nummer van Binnenlands Bestuur verdiepte ik me in twee uit de kluiten gewassen zonneparken in Groningen: het net nieuwe Fledderbosch telt 90 hectare, het zonnepark-in-aanbouw Eekerpolder telt straks 160 hectare en wordt de grootste van Nederland.

Wat opvalt: in beide gevallen zocht de ontwikkelaar contact met de lokale energiecoöperatie om de omgeving te betrekken bij de aanleg van de tienduizenden en tienduizenden zonnepanelen. In beide gevallen was de intentie 50 procent lokaal eigendom, en in beide gevallen mislukte dat. Want waar halen burgers genoeg geld vandaan om een miljoen euro per hectare te investeren? De zakken van het provinciefonds zijn daar niet diep genoeg voor.

Op hetzelfde moment stopt ook het noordelijke Bronnen VanOns. Dit was een organisatie van onder andere de lokale Natuur en Milieu Federatie, die energiecoöperaties wilde helpen met het binnenhalen van dat lokale eigendom van zonne- en windparken. Dat lukte slecht, ondanks de noordelijke (aardbevings)gelden.

De Tweede Kamer ontving in januari een rapport over financiële participatie in zon en wind op land. Met wind gaat het toch best goed, dankzij een paar grote lokale windparken in Flevoland. Zon is een ander verhaal. Het rapport belicht 870 zonneparken, waarvan een deel in aanbouw tot en met 2027. Ruim drie kwart van het totale vermogen is in niet-lokale handen. Dertien procent is in bezit van lokale bedrijven. Slechts 10 procent is van bewonerscollectieven, gemeenten of waterschappen.

De overheid ziet zonneparken van lokale bedrijven ook als ‘lokaal eigendom’. Is dat houdbaar? Zonneparken worden nogal eens doorverkocht, vaak aan buitenlandse spelers. Diezelfde weg leggen ontwikkelaars ook zelf af, zoals GroenLeven en Novar. Hamvraag nu: hoeveel waard waren de woorden uit 2019?