'Amsterdam trekt zich lot van krimpgemeenten aan'

Moeten stad en platteland in relatietherapie om de tegenstellingen te overwinnen? Platform31 wijdt er donderdag 8 februari een bijeenkomst aan. Een van de sprekers is Karin van der Wansem, chef kabinet burgemeester van de gemeente Amsterdam, die al sinds 2010 samenwerkt met de krimpgemeenten Sluis, Heerlen en Delfzijl.   

Waar komt de relatie tussen Amsterdam en die drie gemeenten vandaan? 

Karin van der Wansem: ‘Oud-burgemeester Van der Laan heeft dat in 2010 in gang gezet. Tot ieders verrassing was het een onderwerp in zijn allereerste speech in de gemeenteraad. Hij begon daar ineens over krimp, een begrip dat bij veel Amsterdammers ver van hun bed stond, maar waar hij als minister van wonen, wijken en integratie veel mee te maken had. Hij had krimpstreken bezocht en gezien wat dat doet met een regio: een negatieve spiraal waar bijna niet meer aan te ontsnappen valt en die op alle aspecten van het leven toeslaat. Van der Laan wilde dat Amsterdam zich een verantwoordelijke hoofdstad toonde. Een stad die zich het lot aantrekt van de krimpgemeenten. Hij noemde toen al meteen Sluis, Heerlen en Delfzijl. Dat waren toen de ernstigste krimpgebieden. En ook al vrij snel daarna meldden die burgemeesters zich bij ons, omdat ze die samenwerking een leuk idee vonden.’

Hoe kreeg die samenwerking gestalte?
‘Mijn voorganger is met een paar Amsterdamse ambtenaren op de trein gestapt en naar die gemeenten toegegaan. Met een heel open vizier: wat speelt hier en hoe kunnen we jullie beter leren kennen? Een verrijkende ervaring. Veel Amsterdammers komen toch niet veel verder dan de ring. Het was voor ons echt een eye-opener om te zien wat daar allemaal speelt. Vanaf het begin is het een lichtvoetige, vraaggestuurde samenwerking geweest, vanuit een gevoel van solidariteit. In de jaren tachtig en negentig hadden we hier in Amsterdam nog met krimp te maken en liep de stad leeg. Toen heerste hier verloedering en armoede en zijn wij ook door anderen geholpen.’

Kun je als Amsterdam krimpgemeenten op meer dan honderd kilometer afstand daadwerkelijk helpen?
‘Dat was best even zoeken. Wat dit programma prettig en bijzonder maakt is dat er geen beleidsnota aan vooraf gaat. Het is eigenlijk alleen maar doen. De problemen in de drie krimpregio’s zijn heel groot, maar het ambtenarenapparaat is heel klein. Amsterdam heeft met zijn veertien-, vijftienduizend ambtenaren een schat aan expertise en specialistische kennis in huis. Dus als er in Sluis een oude bom ontmanteld moet worden, dan weet een Amsterdamse ambtenaar precies hoe dat moet. Zo hebben er de afgelopen jaren enorm vele projecten, projectjes en uitwisselingen plaatsgevonden. We hebben in het begin ook veel masterclasses georganiseerd, waarbij een Amsterdamse stedenbouwkundige kon adviseren hoe je een gebied kunt transformeren. Een tijdje heeft een van onze ambtenaren zelfs in Delfzijl rondgelopen, omdat daar een veel te groot winkelcentrum was voor het aantal mensen dat er woonde. Dan kan de frisse blik van een buitenstaander waardevol zijn. Vaak gaat het overigens om een wisselwerking. Niet dat Amsterdam even komt vertellen hoe het moet.’

Kan het uit zijn voegen barstende Amsterdam ook niet profiteren van de ruimte in dergelijke gemeenten?
‘We doen dat nu al in onze regio met Zandvoort, dat we Amsterdam Beach noemen. Zo kun je de toeristenstroom spreiden. Of je toeristen echt naar Sluis of Delfzijl kunt bewegen? Dat is toch wat ver weg. Maar het hoofd van Amsterdam Marketing heeft wel een masterclass gegeven over hoe je de identiteit van een stad kunt gebruiken om meer bezoekers te trekken. Wat ook helpt is dat onze waarnemend burgemeester Van Aartsen hiervoor een interim-klus had in Drenthe. Hij benadrukte meteen het belang van snellere verbindingen tussen regio en Randstad. Als je in een uur naar Groningen kunt reizen, is het veel makkelijker om daar te wonen en te werken en zijn veel krimpproblemen opgelost.’

Kan Amsterdam ook van de krimpgemeenten leren?
‘Dat doen we onder meer via scholen in de armere  Amsterdamse wijken. Een groep kinderen van een school in Nieuw-West is op zeilvakantie geweest met kadetten uit Delfzijl: varen over de Waddenzee. Daarna mochten ze verslag uitbrengen bij de burgemeester. Ook zijn er kinderen op bezoek geweest in Sluis. In die zin zoeken we wel de wederkerigheid. Maar de grootste winst is voor ons is misschien wel dat het ons afhelpt van ons imago van arrogante hoofdstad.’

Wat hoop je met je speech op de bijeenkomst van donderdag te bereiken? 
‘Ik denk dat er muziek zit in dit soort samenwerkingen. Ook een gemeente uit de Achterhoek heeft zich bij ons gemeld. Daar staan we voor open. Ik weet dat de andere G4-burgemeesters er ook belangstelling voor hebben. Zo kunnen we helpen om de kloof tussen stad en platteland, die eigenlijk steeds dieper wordt, weer wat te verkleinen.’

Heeft de stad het platteland ook niet hard nodig om de komende klimaatopgaven te kunnen realiseren?
‘Dat denk ik wel, ja. Al is het nooit bewust het plan geweest om daar bestuurlijk op in te zetten. Het grootste deel van het jaar is het contact puur ambtelijk. Een keer per jaar komen de burgemeesters bij elkaar om de samenwerking te evalueren en vooruit te kijken.’

Dit interview maakt deel uit van een tweeluik waarin later ook burgemeester Ellen van Selm (Opsterland) aan het woord komt. Voor meer informatie over de bijeenkomst in Amersfoort klik hier.