Gemeenten zoeken instrumenten tegen notoire gasklever

Gemeenten onderzoeken de mogelijkheid om via een aanpassing in de Crisis- en Herstelwet bewoners verplicht van het gas af te krijgen. Zo zou de netbeheerder zich de vervanging van een gasnet in een van het aardgas afgekoppelde wijk kunnen besparen.

89 overstappers 

Directe aanleiding voor de interesse is een pilot binnen het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW) in de jarenzestigwijk Overwhere in Purmerend. Van de 95 woningeigenaren zijn er 89 die overstappen naar het gemeentelijke warmtenet, waarvoor op dit moment de werkzaamheden plaatsvinden. Zes huiseigenaren houden vooralsnog aan het gas vast. De zes zien de noodzaak om de woning af te koppelen van het gasnet nog niet.

Nooit exploitabel
Door deze houding heeft netbeheerder Liander voor een kleine minderheid van bewoners alsnog een nieuw gasnet in Overwhere  moeten aanleggen. Daarmee is een kleine 300.000 euro gemoeid. Zonde van het geld, vindt gemeentelijk programmanager Jaspert Verplanke, zeker als de pilot straks verder wordt opgeschaald. ‘Je weet dat het nooit exploitabel zal zijn.’ 

Warmterecht
Nu kan een Nederlandse woningeigenaar, die al op aardgas is aangesloten op grond van de Gaswet zijn aansluiting behouden. Alleen voor nieuwbouw wordt sinds 1 juli 2018 een uitzondering gemaakt. Dit gasrecht zal op termijn worden vervangen door een ‘warmterecht’, maar dat moet eerst nog door de Tweede en Eerste Kamer worden bekrachtigd.

Proeftuin
Volgens senior jurist Connie de Lange van de gemeente biedt de gewijzigde Crisis-en herstelwet (Chw) aan gemeenten met een zogenaamde Proeftuin de mogelijkheid om bij wijze van experiment af te wijken van de Gaswet, waardoor gasaansluitingen in een bepaald gebied kunnen worden afgekoppeld. Daar is een wijziging van het Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet voor nodig. Dat traject vergt wel de nodige tijd omdat het ontwerpbesluit ook nog moet worden voorgelegd aan de beide Kamers en aan de Afdeling advisering van de Raad van State.  

Lokale politiek aan zet
De Lange benadrukt dat in dit besluitvormingsproces echter eerst en vooral de lokale politiek aan zet is. ‘College en raad zullen zich erover moeten buigen of deze stap wenselijk is. In de pilot in Overwhere is juist de vrijwilligheid van bewoners om van het gas af te gaan steeds het leidende principe geweest.’ Deze maand bespreekt Purmerend met het ministerie van Binnenlandse Zaken de mogelijkheden. Volgens De Lange overweegt één andere gemeente op dit moment om de Crisis- en herstelwet voor dit doel in te zetten.

Sceptisch
Jurist omgevingsrecht Erik Visser van AT Osborne is sceptisch over deze route. ‘Het gaat hier om een wijziging in het bestemmingsplan. Dan moet je aantonen dat die ruimtelijk relevant is. Ik betwijfel of CO2-besparing daaronder valt. Dan kom je snel uit bij een bestemmingsplan verbrede reikwijdte. En dan nog is het de vraag of het kan, omdat de Chw op dit punt nog niet is uitgewerkt. Belangrijker is dat het bestemmingsplan een vorm is van toelatingsplanologie: de individuele grondeigenaar staat daarin juridisch sterk. Er kunnen in beginsel geen verplichtingen voor bedrijven en burgers in opgenomen worden.’

Woningwet

Meer mogelijkheden ziet Visser in artikel 13 van de Woningwet. Die geeft gemeenten de mogelijkheid om huiseigenaren te verplichten tot een ‘hoger voorzieningenniveau’, mits dit naar het oordeel van de gemeente ‘noodzakelijk’ is. Recentelijk is dat bij de wijziging van artikel 1.12 van het Bouwbesluit nog eens toegelicht. ‘Het is natuurlijk afwachten hoe die noodzakelijkheid straks in de praktijk door de rechter zal worden geïnterpreteerd’, zegt Visser. ‘Maar als, zoals in Purmerend, 95 procent van een wijk van het gas af wil en slechts 5 procent niet, dan zal naar mijn mening die noodzakelijkheid wel standhouden.’