Gemeenten nog lang niet klaar voor Omgevingswet

Minder dan anderhalf jaar voor de geplande invoering vindt nog niet de helft van de gemeenteambtenaren dat de eigen organisatie op koers ligt om de Omgevingswet met succes te implementeren. Dat blijkt uit een onderzoek van I&O Research op verzoek van Binnenlands Bestuur.

Geen inhaalslag 

Een jaar geleden gaf 46 procent van de respondenten aan dat de eigen gemeente bij de invoering van de wet op schema lag. In de nieuwste cijfers is dat 43 procent – royaal minder dan de helft dus. ‘Je zou bij gemeenten een inhaalslag verwachten nu de Omgevingswet steeds dichterbij komt’, stelt onderzoeker Ester Hilhorst van I&O Research. ‘Maar die vindt nog niet plaats.’

Scherper op netvlies
Een van de redenen voor de matige score zou volgens Hilhorst kunnen zijn dat ambtenaren steeds scherper op het netvlies krijgen wat er allemaal nog voor de invoeringsdatum van de wet in hun gemeente moet gebeuren. ‘Dat drukt wellicht de score.’ Eind dit jaar maakt minister Ollongren van Binnenlandse Zaken bekend of de ingangsdatum van 1 januari 2021 wordt gehandhaafd of toch voor de derde keer wordt uitgesteld. Een optie zou ook kunnen zijn om de invoerdatum te handhaven, maar de termijn waarop de transitie volledig moet zijn afgerond (nu 1 januari 2029) verder op te rekken.

DSO voornaamste knelpunt
Zorgen over de staat van het Digitaal Stelsel Omgevingswet zien ambtenaren opnieuw als voornaamste knelpunt voor een succesvolle invoering. Is de toolkit die burgers en bedrijven bij nieuwe initiatieven straks moet faciliteren wel voldoende toegerust? Bijna de helft van de gemeenteambtenaren (48 procent) vreest dat dit niet aan de hand is. Ook onvoldoende voorbereiding van inwoners en bedrijven (44 procent) en gebrekkige afstemming tussen gemeenten, provincies en rijk (41 procent) worden vaak aangekruist.

Volop toegewerkt
Toch wordt er intussen in de gemeentehuizen volop naar de nieuwe wet toegewerkt. Driekwart van de geënquêteerde ambtenaren geeft aan dat er in de eigen gemeente een specifieke projectmanager Omgevingswet is aangesteld. Ruim de helft heeft een op de nieuwe wet gerichte cursus aangeboden gekregen. Dat vertaalt zich ook naar de werkvloer, waar 43 procent aangeeft dat ze al geacht worden werken in de filosofie van de nieuwe wet. Eén op de drie ambtenaren geeft aan dat zijn gemeente inmiddels een omgevingsvisie heeft opgesteld. De concrete doorvertaling daarvan in een omgevingsplan moet nog van de grond komen. Ruwweg één op de tien ambtenaren meldt dat zijn gemeente al zo ver is.

Risico’s invoering
Recente uitspraken van de Raad van State die met de flexibeler normen experimenterende gemeenten in een aantal gevallen terechtwees, druppelen door in wat de ondervraagden zien als risico’s van de wet. Discussie over wet- en regelgeving en de bandbreedte van normen staat bij gemeenteambtenaren bovenaan. Ambtenaren van (boven)regionale overheden vrezen vooral dat de verantwoordelijkheden straks niet helder zijn belegd: welke overheidslaag gaat na de invoering van de wet waarover?

Gevolgen Omgevingswet

In de enquête werd ook stilgestaan bij de verwachte gevolgen van de nieuwe wet, die een eind moet maken aan de sectorale, versnipperde en vaak sterk vertragende regelgeving in het ruimtelijk domein. ‘Een krappe meerderheid van de ambtenaren verwacht dat de Omgevingswet initiatief nemende partijen meer maatwerk zal gaan opleveren’, stelt Hilhorst. ‘Maar dat betekent niet dat het voor de ambtenaren zelf rustiger wordt. Men verwacht dat het werk zich voornamelijk zal verplaatsen naar de voorkant van de besluitvorming. Slechts 8 procent van de gemeenteambtenaren en 4 procent van de ambtenaren in regio en provincie verwacht dat de Omgevingswet hen uiteindelijk werk zal gaan besparen.’

Lees het hele verhaal over het onderzoek naar de Omgevingswet in BB18 (inlog)