Europese strijd om natuurherstel naar kookpunt

Komt de gemeentelijke vergunningverlening onder druk te staan door de omstreden conceptherstelwet of geeft het juist meer duidelijkheid? Vandaag stemt de milieucommissie van het Europees Parlement in Straatsburg erover.

Inspanningsverplichting

Met de conceptwet wil de Europese Commissie bijdragen aan het herstel van de natuur die almaar achteruitgaat. Er staan doelen in als het compenseren van binnenstedelijk groen bij inbreiding en het overkappen van publieke ruimtes met loofbomen. De grote discussie vanuit Nederlands perspectief is dat in de voorstellen een verslechteringsverbod staat voor flora en fauna in natuurgebieden – op zowel land als in water – buiten de ruim 160 natura2000-gebieden die ons land kent. Dat is geen harde resultaatverplichting maar een inspanningsverplichting.

Controverse

De stemming over de conceptwet is een belangrijk signaal. Eerder verworpen de landbouw en visserijcommissies het voorstel. Als de milieucommissie dat ook doet, dan moet in de plenaire vergadering van juli een uitweg uit de politieke controverse worden gevonden.

Voorstanders, zoals PvdA, GroenLinks, en de Partij voor de Dieren willen dat de geplaagde natuur een boost krijgt. Tegenstanders, zoals de VVD en de christendemocraten, vrezen dat Nederland en Europa op slot komen te zitten door de herstelwet.

Dubbel op slot

Het zou Nederland zelfs dubbel op slot zetten, vreest Europarlementariër Jan Huitema (VVD). Hij diende een van de drie verwerpingsvoorstellen in waarover de milieucommissie stemt. Huitema vreest dat door de wet ‘een dikke vette streep’ gaat door de aanpak van het landelijk gebied waaraan Nederland al sinds 2019 werkt – een gebiedsgerichte aanpak voor stikstof, water en natuur. De kaders daarvan staan al, maar Huitema vreest dat Nederland de uitvoering kan vergeten. Ook de woningbouw krijgt dan in zijn ogen minder ruimte. ´Ik ben niet tegen de natuur, maar ik heb liever geen tekst dan een slechte tekst´.

Mijnvenveld

Voor Nederland – als onderdeel van de andere wetgever, de Raad – ligt dat ongeveer net zo. Een woordvoerder van LNV benadrukt dat Nederland natuurversterking als belangrijke prioriteit ziet, maar heeft een probleem met het verslechteringsverbod. De conceptwet zegt dat veel gebieden buiten de natura2000 gebieden niet mogen verslechteren, dat gaat dan om 'habitats' waar flora en fauna in stand moet worden gehouden. Voor Nederland is onbekend om welke gebieden en om welke flora en fauna het dan moet gaan. Met andere woorden: overheden zouden wel eens in een juridisch mijnenveld terecht komen als een gemeente wat in het landelijk gebied wil doen.

Volgens Huitema moet iedere verrichting in het landelijk gebied dan worden getoetst of het geen verslechtering is – met alle juridische procedures van dien. Dat is een risico want als het daarop aankomt, kan een rechter toch een strikte interpretatie van de wet volgen.

Publiek belang

De PvdA en de Partij voor de Dieren wijzen juist op de uitzondering die in de wet staat voor het publiek belang: de wet zet Nederland helemaal niet op slot. ‘Het kan zijn dat de natuurherstelwet nieuwe verplichtingen schept voor Nederland en daar zullen de programma’s zoals Nationaal Programma Landelijk Gebied, de Kaderrichtlijn Water en het Programmatische Aanpak Grote Wateren, Programmatische aanpak Groen in en om de stad, en het decentrale beleid dan op moeten worden aangepast. Maar een wezenlijke verandering in de werkwijze van decentrale overheden zal dat niet tot gevolg hebben’, aldus Mohammed Chahim (PvdA). Door duidelijkheid te verkrijgen over bijvoorbeeld uitzonderingen voor woningbouw en wind- en zonneparken, kan het volgens hem voor decentrale overheden juist gemakkelijker worden. Zij zijn immers degenen die de vergunningen hiervoor behandelen.

Verlies biodiversiteit

Chahim: ´De wet is essentieel voor het verhogen van de productiviteit en veerkracht van bos- en landbouwgrond, die al ernstig wordt bedreigd door de toenemende gevolgen van de klimaatverandering. Klimaatverandering en verlies van biodiversiteit zijn de grootste bedreigingen voor onze voedselzekerheid. De huidige natuurbeschermingsmaatregelen zijn te lang door Nederland niet goed uitgevoerd, terwijl we de natuur hoognodig moeten gaan herstellen. We geven in feite met deze wet de natuur een tweede – en misschien wel laatste – kans.´

Vandaag is de stemming. De lidstaten beraden zich volgende week. In juli en na de zomer moet dan verder worden gepraat.