Volgende week koepelberaad over Omgevingswet

Weinig zaken zijn tot nu toe zeker gebleken rond de invoeringsdatum van de Omgevingswet. Met de in december massaal aangenomen VNG-motie (met als eis minimaal een half jaar voorbereidingstijd op de wet) leek er een voor bijna iedereen aanvaardbaar compromis: 1 januari 2024. Maar ook die datum staat alweer onder druk.

Bestuurlijk overleg

Volgens goed ingevoerde bronnen komt minister De Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) op 27 januari met zijn ontwerp Koninklijk Besluit naar de Eerste Kamer. Dan wordt dus ook bekend of De Jonge vasthoudt aan invoering op 1 juli 2023 of, conform de wens van de gemeenten op hun algemene ledenvergadering, kiest voor langer uitstel tot 1 januari 2024. Volgende week maandag en woensdag (23 en 25 januari) is daar bestuurlijk overleg over tussen de koepels en de minister.

Verschil

Met het eenstemmige uitstelgeluid van gemeenten leek dat besluit een wassen neus. Maar de race is door verschillende opvattingen van de koepels nog niet gelopen. Daarvoor moeten we even terug naar afgelopen najaar, toen de provincies de vorige invoeringsdatum van 1 januari 2023 blokkeerden. Zij hadden de beslissingsketen in het digitaal stelsel destijds nauwelijks integraal kunnen testen. Inmiddels zijn ze er een stuk verder mee. Wat de provincies betreft zou de invoeringsdatum van 1 juli aanstaande best haalbaar kunnen zijn.

Bevreemd

De VNG meldde afgelopen najaar – twee maanden vóór hun eendrachtige wens tot uitstel op de ALV – in een bestuurlijk overleg met De Jonge dat gemeenten de Omgevingswet wel aandurfden op (nota bene) 1 januari 2023. Nu kijken provincies ietwat bevreemd naar de nieuwe gemeentelijke opvatting: waarom waren jullie er toen al klaar voor, en nu ineens niet meer? Ook wat de waterschappen betreft mag de wet zo snel mogelijk worden ingevoerd.

De Eerste Kamer gelastte in december nieuw onderzoek naar de staat van het Digitaal Stelsel Omgevingswet

Nieuw onderzoek

Vanmiddag buigt de Eerste Kamercommissie Infrastructuur, Waterstaat en Omgeving (IWO) zich maar weer eens over de Omgevingswet. Diezelfde Eerste Kamer gelastte in december nieuw onderzoek naar de staat van het Digitaal Stelsel Omgevingswet, voordat ze over de invoering van de wet wil stemmen. Maar het Adviescollege ICT Toetsing (AcICT), dat het onderzoek moet uitvoeren, voelt daar naar verluidt pas voor als fase vier van het Indringend Ketentesten (IKT) is afgerond: dan valt er serieuze vordering (of niet) te meten. Dat rapport kan daarom nog wel twee, drie maanden (of meer) op zich laten wachten.

BBB

Over dit hele proces hangt de slagschaduw van de maartverkiezingen voor de Provinciale Staten en daarmee de samenstelling van de nieuwe Eerste Kamer. Er dreigt een afstraffing voor de regeringspartijen. Hoe verwachte winnaar de BBB over de Omgevingswet denkt, is nog in nevelen gehuld. De kans is groot dat die mening op hoofdlijnen zal aansluiten bij een verwante partij als JA21. Dat betekent voorstander van de wet, mits die burger, bedrijf (en boer) ook oplevert wat die belooft. Daarvoor lijkt dat DSO-onderzoek door het Ac-ICT cruciaal.

Bedrijfsleven

Daarnaast is de opstelling van het betrokken bedrijfsleven relevant. De Neprom en Bouwend Nederland scharen zich in interviews achter gemeenten met hun wens van tot een half jaar voorbereiding. Het midden- en kleinbedrijf dringt aan op een MKB-toets voor het digitale stelsel. In een position paper, afgelopen najaar, waarschuwden 17 mkb-organisaties al dat een MKB-er – nu gewend aan eenvoudige vragenbomen – straks 1000 bladzijden DSO-output aan milieuregels en 90 bladzijden aan milieueisen op zijn dak krijgt bij de aanschaf van een verwarmingstoestel. Dat moet eerst nog danig worden versimpeld.  

Zo dreigt de voorkeursdatum van gemeenten alweer in de knel te komen

Niet zeker

Wanneer komt dat DSO-onderzoek door het AcICT er, en zal de nieuwe Eerste Kamer daar nog voor 1 juli van dit jaar over kunnen beraadslagen én stemmen? Het is bepaald niet zeker. Zo dreigt zelfs bij de voorkeursdatum van gemeenten van 1 januari 2024 dat minimaal benodigde half jaar voorbereidingstijd alweer in de knel te komen.

Mist

Het kan met de wet derhalve nog alle kanten uit. De nooit op gebrek aan voortvarendheid te betrappen De Jonge kan met instemming van provincies en waterschappen (en verwijzend naar de eerdere instemming van gemeenten) vasthouden aan de actuele datum van 1 juli dit jaar – ook om veranderingen in de samenstelling van de Eerste Kamer voor te zijn. Het kan nog steeds op 1 januari 2024 uitdraaien, conform de wens van gemeenten. Maar als de (nieuwe) Eerste Kamer straks tijd nodig heeft om zich op de onderzoeksresultaten van het Adviescollege ICT te bezinnen, dan is ook die datum niet meer zeker.

Na de bestuurlijke overleggen van volgende week weten we meer.