Utrecht faalt in energieneutraal maken van eigen gebouwen

Tot nu toe zijn nog maar 2 van de 344 gemeentelijke gebouwen energieneutraal gemaakt in de gemeente Utrecht. Daarmee komt verduurzaming van gemeentelijke gebouwen amper van de grond. Bovendien is de verduurzaming 'financieel en inhoudelijk onvoldoende onderbouwd' en wordt de gemeenteraad niet goed geïnformeerd over de voortgang van de verduurzaming. Deze conclusies trekt Rekenkamer Utrecht uit zijn eigen onderzoek Onbegonnen Werk.

Haalbaar noch betaalbaar

In 2018 heeft de gemeente Utrecht het tempo van verduurzaming van 344 gemeentelijke gebouwen vastgelegd in de Versnellingsopgave Energieneutraal Kernvastgoed. In 2040 zou het kernvastgoed energieneutraal moeten zijn, om te beginnen met 57 gebouwen in 2023. Nu nog maar twee panden zijn aangepakt, is het doel voor 2023 onhaalbaar, aldus de rekenkamer. Daarna wordt het niet beter. 'De doelstelling om het gemeentelijk kernvastgoed tot 2040 te verduurzamen is op de huidige manier haalbaar noch betaalbaar', schrijft de rekenkamer. En: 'De gemeente heeft geen grip op planning, voortgang en realisatie van deze opgave.'

Slechte onderbouwing

Een van de tekortkomingen is de slechte financiële en organisatorische onderbouwing. Zo weet de verantwoordelijke vastgoedorganisatie van de gemeente niet wat er tot nu toe is gebeurd aan verduurzaming, bijvoorbeeld hoeveel verduurzamingsadviezen zijn opgesteld. Die adviezen zijn belangrijk voor meerjarige onderhoudsplannen en voor de vraag hoeveel extra investeringen nodig zijn voor verduurzaming. Ook is onduidelijk hoe het geld is besteed. In de woorden van de rekenkamer: de vastgoedorganisatie 'kan geen inzicht geven in de voortgang en de besteding van middelen is ondoorzichtig.'

Onrendabele top

Het energieneutraal maken van gebouwen kost geld. Geld dat volgens de huidige methoden niet wordt terugverdiend: de zogenaamde onrendabele top. De vastgoedorganisatie kan echter niet aangeven hoe groot de onrendabele top is voor verduurzaming van de 57 gebouwen die in 2023 energieneutraal zou moeten zijn. Voor de periode 2018-2023 heeft de gemeente 2,2 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de onrendabele top. Voor de jaren daarna jaarlijks 730.000 euro, uitgaande van het Utrechtse coalitieakkoord. Geteld over de jaren 2018-2040 zou Utrecht dus 15 miljoen euro beschikbaar stellen. De rekenkamer heeft een externe deskundige geraadpleegd en schat in dat de onrendabele top van de gehele versnellingsopgave minstens 100 miljoen euro bedraagt. Er is nu dus te weinig geld beschikbaar om de onrendabele top af te dekken.

Niet navolgbaar

Over deze gebrekkige gang van zaken wordt de gemeenteraad niet inzichtelijk geïnformeerd, stelt de rekenkamer. Dit ondanks drie moties van de gemeenteraad in afgelopen jaren om beter geïnformeerd te worden over verduurzaming van gemeentelijk vastgoed. Eerder was het doel om in 2030 klimaatneutraal kernvastgoed te hebben. Met de 'Versnellingsopgave' heeft het Utrechts college dit doel naar 2040 verschoven. 'Die verschuivingen werden niet inhoudelijk gemotiveerd', constateert de rekenkamer. En: 'De rapportage over de voortgang van de Versnellingsopgave is niet navolgbaar.' Al met al kan de gemeenteraad zo niet zijn controlerende en kaderstellende taak goed uitoefenen.

Herijking

Rekenkamer Utrecht doet vijf aanbevelingen. Het bestuur zou moeten onderzoeken of het doel financieel en organisatorisch haalbaar is en deze kennis gebruiken voor 'herijking' van het doel. Verder zou de gemeente moeten kijken of de eigen vastgoedorganisatie voldoende in huis heeft om deze taak uit te voeren. Ook moet het bestuur aangeven hoe groot de onrendabele top is en hoeveel extra geld dus nodig is om het doel te halen. Tot slot zou het bestuur de voortgang van de verduurzaming in de gaten moeten houden en de gemeenteraad hierover informeren. Het college van B&W heeft aangegeven alle aanbevelingen op te volgen.