Gemeenten nog verre van klimaatbestendig

Klimaatadaptatie staat bij gemeenten nog in de kinderschoenen. Het beleid is te eenzijdig op wateroverlast gefocust. Ruimtedruk, financiën en gebrek aan draagvlak spelen gemeenten parten.

Water dominant
Dat blijkt uit een kwalitatieve analyse van het gemeentelijk beleid door Stichting Climate Adaptation Services (CAS). De onderzoekers concluderen dat het thema ‘water’ dominant is in de (sinds 2019 verplichte) klimaatstresstesten van gemeenten. Dankzij de Impulsregeling klimaatadaptatie van het rijk is het relatief makkelijk om lokale knelpunten die geregeld wateroverlast veroorzaken aan te pakken. Maar veel verder reikt het beleid nog niet.

Geen geld voor hitte
Het onderwerp hitte wordt door gemeenten wel in de stresstesten meegenomen, maar de aanpak ervan blijft vaak achter. ‘Voor het aanleggen en beheren van groen is vaak weinig budget, en de Impulsregeling klimaatadaptatie is niet ingericht op de financiering van maatregelen tegen hittestress’, zo wordt in het rapport gesteld. Daardoor zijn gemeentelijke maatregelen om de hoeveelheid groen te vergroten vaak afhankelijk van budget uit andere domeinen.

Droogte complex
Een thema als de toenemende droogte krijgt weinig aandacht. Gemeenten ervaren het thema als bestuurlijk ‘complex’, omdat waterschappen en provincies medeverantwoordelijk voor het waterbeleid zijn (bijvoorbeeld ten aanzien van grondwaterstanden). Wie moet dan opdraaien voor concrete, als gevolg van droogte optredende problemen als het verzakken van panden?

Nadruk op bebouwd
Veel gemeenten concentreren zich volgens de onderzoekers nog te veel op de bebouwde omgeving. Het ontbreekt aan samenwerking met partijen die werkzaam zijn in de natuur of het landelijk gebied. Ook moeten klimaatmaatregelen vaak concurreren met andere ruimtelijke doelstellingen, zoals het opkrikken van de woningbouw. Die broodnodige nieuwbouw verbinden aan klimaatdoelstellingen – door duurzamer te bouwen – werkt veelal vertragend en verhoogt de kosten. Daarmee raakt ook het maatschappelijk draagvlak onder druk.

Bredere blik
De onderzoekers bepleiten een bredere blik op klimaatadaptatie. Sectoren als economie, recreatie en mobiliteit moeten er door gemeenten ook bij worden betrokken. Ook ontberen gemeenten het zicht op de vergroening door particulieren (bijvoorbeeld via luchtfoto’s van tuinen). Kansrijke initiatieven worden door de onderzoekers gezien in onder meer de metropoolregio Amsterdam en de provincies Utrecht, Gelderland en Zuid-Holland. Met gezamenlijke regels proberen ze tot klimaatbestendiger nieuwbouw te komen. Verder wordt een ‘landelijk onderzoeksprogramma’ bepleit, dat de samenhang uitdiept tussen klimaatbeleid en thema’s als de energietransitie, het stikstofprobleem, bodemdaling en de woningopgave.